Een onlichamelijk roerend goed is een goed dat geen materiële vorm heeft. Het is ontastbaar (vb.: een som geld, aandelen van een vennootschap).

In Frankrijk bestaan verschillende types van beslag op onlichamelijk roerend goed. De keuze van de maatregel hangt af van het voorwerp van het beslag (rechten in een vennootschap, loon enz.).

Deze fiche behandelt:

• beslag op obligaties en effecten (I),
• derdenbeslag (II),
• beslag op onderhoudsgeld (III),
• loonbeslag (IV)
• dwangbevel aan derde-houder (V).

Naast de specifieke vereisten voor ieder van de burgerlijke procedures tot uitvoering op onlichamelijk roerend goed die in deze fiche worden uiteengezet moeten de algemene vereisten geldig voor alle uitvoeringsmaatregelen zoals uiteengezet in fiche n°1, vervuld zijn. Zo moet de schuldeiser beschikken over een uitvoerbare titel van een zekere, vaststaande en opeisbare schuld die voorzien is van de formule van tenuitvoerlegging.

Beslag op obligaties en effecten

Beslag op obligaties en effecten is de procedure die de schuldeiser toelaat beslag te leggen op en over te gaan tot verkoop van obligaties en effecten van zijn schuldenaar en met de opbrengst ervan zijn schuldvordering uit te doven.

Beslag op obligaties en effecten is de procedure die de schuldeiser toelaat beslag te leggen op en over te gaan tot de verkoop van onlichamelijke roerende goederen die aan zijn schuldenaar toebehoren teneinde de som die hem verschuldigd is, te verhalen op de verkoopprijs.

Beslag

Bij deze procedure wordt beslag gelegd in de handen van een derde: de rechtspersoon van wie de effecten uitgaan (vb.: een onderneming).

Het beslag vindt plaats door aan de derde-beslagene (de rechtspersoon uitgever van de waardepapieren) een beslagexploot te betekenen dat en dit vervolgens aan de schuldenaar ter kennis te brengen.

De betekening van de akte zorgt ervoor dat de obligaties en effecten onbeschikbaar worden, ze kunnen bijgevolg niet vervreemd worden noch het voorwerp uitmaken van een derdenbeslag.

Na het beslag

Indien de titels niet minnelijk verkocht zijn, wordt overgegaan tot gedwongen verkoop.

Het derdenbeslag

Het derdenbeslag is een burgerlijke uitvoeringsprocedure op geldelijke schuldvorderingen. Ze laat een schuldeiser (beslaglegger) titularis van een uitvoerbare titel van een vaststaande en opeisbare schuldvordering toe, beslag te leggen op schuldvorderingen in de handen van een derde-beslagene, die schuldenaar is van zijn schuldenaar (schuldenaar-beslagene).

Anders gezegd, bij deze procedure kan de schuldeiser beschikken over de schuldvordering (betreffende een geldsom) van zijn schuldenaar (de schuldenaar-beslagene) op diens eigen schuldenaar (de derde-beslagene).

1. Kortom

Het derdenbeslag is de procedure waarbij een schuldeiser (de beslaglegger) ervoor zorgt dat de schuldvordering van zijn schuldenaar (de schuldenaar-beslagene) op diens eigen schuldenaar (de derde-beslagene), hem toekomt.

Voorwaarden

Bij een derdenbeslag zijn de volgende voorwaarden van toepassing:

• De schuldeiser moet in het bezit zijn van een uitvoerbare titel van een zekere, vaststaande en opeisbare schuldvordering. Deze vordering ligt aan de basis van het beslag (schuldvordering waarvoor beslag wordt gelegd).
• De schuldenaar van de schuldeiser (de schuldenaar-beslagene) moet schuldeiser zijn van een derde (de derde-beslagene)
• De schuldenaar van de schuldenaar (derde-beslagene) moet om een eigen en onafhankelijke reden een som geld verschuldigd zijn.

Beslag

Het beslag gebeurt door de betekening van een beslagexploot aan de derde-beslagene die vervolgens gehouden is aangifte te doen bij de gerechtsdeurwaarder van de sommen die hij verschuldigd is aan de schuldenaar-beslagene. Vervolgens wordt het beslag ter kennis gebracht van de schuldenaar-beslagene om hem toe te laten zich te verdedigen. Eenmaal deze formaliteiten vervuld, gaat de derde-beslagene over tot betaling. Deze betaling zal verschillend gebeuren naargelang er al dan geen bezwaar werd ingediend.

Gevolgen

Het beslag brengt met zich mee dat de geldsom onmiddellijk aan de beslagleggende schuldeiser toekomt. Deze ontsnapt aldus aan een eventuele samenloop met andere schuldeisers.

Bovendien, brengt het beslag een onbeschikbaarheid mee van de in beslag genomen bedragen die voor geen enkele betaling kunnen worden aangewend.

2. Derdenbeslag op bankrekeningen

Kortom

Het derdenbeslag op bankrekeningen is een derdenbeslag dat wordt gelegd in de handen van een bank en dus niet in de handen van de schuldenaar (derde-beslagene) van de schuldenaar van de schuldeiser.

De bedoeling van dit beslag is beslag te leggen op het tegoed aanwezig op de rekening van de schuldenaar.

Deze procedure heeft betrekking op depositorekeningen maar ook op alle rekeningen die schuldvorderingen op geldsommen bevatten bij iedere instelling wettelijk toegelaten depositorekeningen te houden. Het kan worden uitgevoerd op alle kasgeldrekeningen, rekeningen courant, depositorekeningen met of zonder vergoeding.

Beslag

Het beslag vindt plaats door de betekening van een beslagexploot aan de bank van de schuldenaar die vervolgens het saldo op de rekening van de debiteur aan de deurwaarder meldt.

In functie van het negatief of positief saldo van de rekening, zal de deurwaarder overgaan tot het beslag op de rekening van de debiteur.

Als de rekening een positief saldo vertoont, kan het beslag gelegd worden zonder echter het onbeschikbaar gedeelte van de rekening te betreffen.

Het onbeschikbaar gedeelte van de rekening komt overeen met het leefloon.

Praktijk

Deze burgerlijke uitvoeringsprocedure is onderworpen aan de bepalingen van gemeen recht van de artikelen 55 tot 68 van het decreet en artikel 47 van de wet van 9 juli 1991, maar eveneens aan de artikelen 44 tot 49 en de artikelen 73 tot 79 van het decreet van 31 juli 1992.

Deze procedure heeft betrekking op depositorekeningen maar ook op alle rekeningen die schuldvorderingen op geldsommen bevatten bij iedere instelling bij wet toegelaten depositorekeningen te houden (banken, postchequecentra, spaarkassen).

Het derdenbeslag kan worden uitgevoerd op alle kasgeldrekeningen, rekeningen courant, depositorekeningen met of zonder vergoeding.

Ze kan echter nooit het volledige saldo op de rekening van de schuldenaar betreffen.

Onbeslagbaarheid van tegoeden op de rekening

De schuldeiser vraagt bij monde van zijn deurwaarder aan de bank om over te gaan tot het beslag op de rekening van de schuldenaar.

Vervolgens geeft de bank aan of het saldo negatief of positief is; hypothesen die nu reeds nader bekeken kunnen worden:

In geval van negatief saldo

de deurwaarder deelt de schuldeiser mee dat niet overgegaan kan worden tot het beslag. Er loopt een termijn van 15 dagen vanaf de betekening van het beslagexploot. Deze termijn moet toelaten verrichtingen waarvoor reeds voor het beslag opdracht was gegeven alsnog op de rekening te boeken.

Na afloop van de termijn van 15 dagen is het mogelijk dat de rekening wel een overschot vertoont. In dat geval kan beslag overwogen worden. De deurwaarder zal echter eveneens aan de schuldeiser melden dat in ieder geval een som gelijk aan het leefloon, in 2011 was dit een bedrag van 466,99 € voor een alleenstaande rechthebbende zonder kinderen ten laste, aan de schuldenaar gelaten moet worden.

In geval van positief saldo

het saldo voorzien in artikel 47 van het decreet, bedrag dat overeenkomt met het leefloon, is niet vatbaar voor beslag.

Er wordt een termijn van vijftien dagen gelaten (zie hierboven) zodat alle verrichtingen uitgevoerd voor het derdenbeslag in rekening zouden gebracht zijn. Verrichtingen van na het beslag worden niet in rekening gebracht.

Er dient onderscheid gemaakt te worden tussen terugkerende onbeslagbare schuldvorderingen (vb.: loon, pensioen, werkloosheidsuitkering, kinderbijslag ...) en éénmalige onbeslagbare schuldvorderingen (vb.: terugbetaling van medische kosten ...)

• Terugkerende onbeslagbare schuldvorderingen: de schuldenaar mag vragen dat deze sommen onmiddellijk aan hem worden overgemaakt. Meestal betreft het onderhoudsvorderingen, vandaar dat ze onmiddellijk ter beschikking worden gesteld en niet na het verstrijken van de termijn van vijftien dagen.

De verrichtingen ten nadele van de rekening van de schuldenaar die dateren van na de laatste storting van de onbeslagbare schuldvordering worden echter in rekening gebracht. In ieder geval kan het bedrag van deze tegoeden niet bijgeteld worden bij het onbeschikbaar gedeelte van de bankrekening, som die in de praktijk overeenkomt met het leefloon (hetzij 466,99 € in 2011).

• Eenmalige onbeslagbare schuldvordering: de debiteur kan vragen dat dit bedrag ter zijner beschikking wordt gesteld. Hier verloopt de terbeschikkingstelling echter niet onmiddellijk maar slechts uitgesteld. Het uitstel duurt 15 dagen om de verrichtingen daterend van voor het beslag in rekening te brengen.

Ook hier is het onmogelijk te cumuleren met het onbeschikbaar saldo van een bankrekening.

Op deze regels bestaan er uitzonderingen. Onder sommige omstandigheden kan de onbeslagbare schuldvordering wel in beslag worden genomen (vb. : de schuldeiser van onderhoudsgelden kan de onbeslagbare schuldvordering van de schuldenaar in beslag nemen).

Ondanks deze uitzonderingen, zal het onbeschikbaar saldo van een bankrekening (gelijk aan het leefloon) altijd ter beschikking blijven van de schuldenaar, dit bedrag is onveranderlijk onbeslagbaar.

Modaliteiten

De instelling (hoofdzetel of agentschap) die houder is van de rekening van de schuldenaar dient het saldo op de dag van het beslag van de rekening of de rekeningen van de schuldenaar mee te delen.

De instelling moet niet enkel aangifte doen van het saldo van de rekening van de schuldenaar op de dag van het beslag, maar ook van alle verrichtingen ingeschreven op deze dag. Aldus bekomt men het voorwerp van het beslag.

De bankinstelling moet echter niets vermelden over de verrichtingen op de rekening van de schuldenaar daterend van voor het beslag.

In geval er meerdere rekeningen zijn, moet de bankier in principe de afzonderlijke saldi apart vermelden. De derde mag zich niet beperken tot enkel de depositorekening die een bepaalde geldsom vertoont. Hij moet alle soorten rekeninguittreksels van de debiteur op de dag van het derdenbeslag meedelen.

Het saldo zoals dat bestaat op de dag van het beslag kan nog wijzigen door latere boeking van lopende verrichtingen.

Het beslagexploot maakt in principe alle rekeningen van de schuldenaar die hij heeft bij de derde-beslagene onbeschikbaar (artikel 74 van het decreet). De schuldeiser-beslaglegger kan echter de onbeschikbaarheid beperken tot enkele rekeningen, meer bepaald door het stellen van een zekerheid.

Er zijn bijzondere modaliteiten in het geval van een gemeenschappelijke rekening, of een rekening geopend op naam van één van de echtgenoten:

in geval van gemeenschappelijke rekening:

de medetitularis die niet betrokken is bij het beslag moet zijn eigendom op het geheel of een deel van de tegoeden op de rekening aantonen;

in geval van een rekening geopend op naam van één van de echtgenoten:

er dient een onderscheid gemaakt te worden naargelang het huwelijksstelsel:

• Gemeenschap van goederen: Artikel 1402 van het Burgerlijk Wetboek is van toepassing (artikel 1402 Burgerlijk Wetboek: "Ieder goed, roerend of onroerend, wordt geacht te zijn verworven voor de gemeenschap indien niet wordt bewezen dat het eigen is aan één van de echtgenoten uit hoofde van de wet.

Als het goed van die aard is dat het niet uit zichzelf getuigt van zijn origine, en de persoonlijke eigendom van een van de echtgenoten wordt betwist, zal deze met een geschrift moeten bewezen worden. Bij gebreke van een inventaris, of ieder ander op voorhand opgesteld document, kan de rechter ieder geschrift in overweging nemen, zoals familietitels, registers en huishoudelijke documenten, of bankgeschriften en facturen. Hij kan zelfs het getuigenbewijs of bewijs op grond van vermoedens toelaten wanneer hij vaststelt dat een van de echtgenoten in de materiële of morele onmogelijkheid verkeerde een geschrift te bekomen."

• Scheiding van goederen: Artikel 1328 alinea 3 van het Burgerlijk Wetboek is van toepassing. Deze alinea bepaalt dat: "De goederen ten aanzien van dewelke geen der echtgenoten een exclusieve eigendom kan aantonen worden geacht aan beiden toe te behoren in onverdeeldheid, ieder voor de helft".

Hieruit volgt dat wanneer de eigendom van de tegoeden vaststaat, het beslag zonder problemen kan plaats vinden. Is dit niet het geval, dan zal de medetitularis van de tegoeden dienen aan te tonen dat het geld hem toebehoort.

Invordering van onderhoudsgeld

De invordering van onderhoudsgeld betreft die procedure die de eiser van een onderhoudsschuld (onderhoudsgerechtigde) toelaat betaling te bekomen van de hem verschuldigde sommen.

1. Rechtstreeks betaling van onderhoudsgeld

Deze procedure laat aan iedere onderhoudsgerechtigde toe om rechtstreeks betaald te worden door derden die vaststaande en opeisbare schulden hebben jegens de onderhoudsplichtige.

Definitie

De procedure van rechtstreeks betaling van onderhoudsgeld geeft de onderhoudsgerechtigde de kans onmiddellijk betaling te bekomen van de hem verschuldigde bedragen.

Beslag

Deze procedure kan niet doorgaan zonder de tussenkomst van een derde: de derde schuldenaar van loon of andere vergoedingen (meestal de werkgever).

Deze derde kan in toepassing van deze procedure het bedrag dat hij verschuldigd is aan de schuldenaar-beslagene (de schuldenaar van de schuldeiser die de procedure heeft aangevraagd) rechtstreeks overmaken aan de schuldeiser.

Ze wordt in werking gesteld door een gerechtsdeurwaarder. De bevoegde deurwaarder is de deurwaarder van de verblijfplaats van de onderhoudsplichtige.

De derde schuldenaar zal dan de sommen rechtstreeks overmaken aan de schuldeiser.

Zoals in iedere procedure, kunnen er tussengeschillen optreden. Deze worden beslecht door het kantongerecht van de woonplaats van de onderhoudsplichtige.

Vervolg van de procedure

De beslagprocedure neemt een einde door de opheffing van het beslag of wanneer het onderhoudsgeld niet langer verschuldigd is.

2. De invordering van alimentatiegeld door de overheid

Deze procedure laat aan de rekenplichtige van de Schatkist toe over te gaan tot invordering, voor rekening van de schuldeiser, van een gerechtelijke uitvoerbare veroordeling tot het betalen van onderhoudsgeld.

Bij deze procedure treedt de Schatkist in de rechten en plichten van de onderhoudsgerechtigde. De Staat gaat over tot invordering op eigen wijze.

Definitie

Deze procedure laat de Schatkist toe door de rechter vastgelegd en opeisbaar geworden onderhoudsgeld in te vorderen voor rekening van de schuldeiser.

Beslag

De Openbaar Aanklager speelt een belangrijke rol bij deze procedure. Het verzoek van de schuldeiser over te gaan tot invordering wordt gericht aan de Openbaar Aanklager bij de Arrondissementsrechtbank van het rechtsgebied waar hij zijn woonplaats heeft.

De invordering door de overheid van alimentatiegeld is van ondergeschikte orde. De schuldeiser moet aantonen dat hij tevergeefs heeft gepoogd inning te bekomen via burgerlijke uitvoering.

De Openbaar Aanklager brengt de schuldeiser op de hoogte van het gevolg dat aan zijn verzoek wordt gegeven. Indien de vraag wordt ingewilligd laat de Openbaar Aanklager de debiteur weten dat hij enkel nog rechtsgeldig kan betalen in handen van de rekenplichtige van de Staat.

Loonbeslag

Loonbeslag is de procedure die de schuldeiser de mogelijkheid biedt het bedrag dat hem verschuldigd is " aan de bron " in beslag te nemen.

Definitie

Deze procedure biedt de schuldeiser de mogelijkheid beslag te leggen op het bedrag dat hem verschuldigd is rechtstreeks in de handen van de werkgever van zijn schuldenaar.

Beslag

Deze procedure is slechts toepasbaar op inkomsten uit arbeid. Ze kan slechts betrekking hebben op het gedeelte van het loon dat vatbaar is voor beslag (zie artikel R. 3252-2 van het Wetboek van Arbeidsrecht).

Deze procedure valt niet onder de bevoegdheid van de uitvoeringsrechter maar van de kantonrechter.

Alvorens over te gaan tot het eigenlijke loonbeslag, is er een voorafgaande fase voorzien: de verzoening. De rechter poogt partijen te verzoenen. Indien dit niet lukt, controleert de rechter het bedrag van de schuldvordering in hoofdsom, interesten en kosten en kan er overgegaan worden tot beslag.

Het is de hoofdgriffier die overgaat tot het beslag door het opstellen van een beslagakte ter kennis gebracht van de werkgever. De schuldenaar ontvangt een kopie.

Hierdoor is de werkgever gehouden iedere maand het bedrag waarop het beslag betrekking heeft, in te houden. Deze bedragen worden gestort aan de griffie die ze op haar beurt aan de schuldeiser bezorgt.

Dwangbevel aan derde-houder

1. Kortom

Het dwangbevel aan derde-houder is geen burgerlijke uitvoeringsprocedure in de strikte zin. Deze procedure situeert zich in het fiscaal recht.

Ze laat de Schatkist toe schuldvorderingen die de belastingplichtige heeft op derden, aan te houden.

2. Praktijk

Definitie

Het dwangbevel aan derde-houder laat de Schatkist toe schuldvorderingen die de belastingplichtige heeft op derden, aan te houden.

Beslag

Deze procedure is van toepassing op iedere fiscale schuld.

Ze treedt in werking van zodra de derde-beslagene een aangetekend schrijven met ontvangstmelding krijgt van de rekenplichtige van de Staat. 

Bij deze procedure bevinden alle schuldeisers van de schuldenaar zich in dezelfde situatie: geen van hen heeft het statuut van bevoorrecht schuldeiser.

Bij betwisting, is de uitvoeringsrechter bevoegd te oordelen over betwistingen van de regelmatigheid van de procedure. De administratieve rechter is daarentegen bevoegd om te oordelen over betwistingen van de schuldvordering die aan de grondslag ligt van de invordering.