Egkekucja — informacje ogólne

1. Wprowadzenie

Rzeczowym majątkiem trwałym określa się wszystko, co istnieje w świecie fizycznym oraz co może być odbierane za pośrednictwem zmysłów bądź przy pomocy fizycznych przyrządów (np.: zwierzę, telewizor lub pojazd).

We Włoszech rzeczowy majątek trwały może być przedmiotem egzekucji poprzez:

• 1. Zajęcie:
• a. majątku ruchomego dłużnika,
• b. majątku osoby trzeciej,
• c. nieruchomości.
• 2. Oddanie w dozór (ruchomości) oraz przekazanie władztwa (nieruchomości)

lub poprzez:

• 3. Zajęcie zapobiegawcze
• 4. Sekwestr sądowy

Egzekucję „ogólnie” reguluje Kodeks postępowania cywilnego, Ustęp II, Rozdział I (artykuł 483 i następne).

Zgodnie z prawem włoskim, aby wykonać egzekucję, wierzyciel musi posiadać tytuł egzekucyjny. Poza tytułem egzekucyjnym istnieje także inny warunek zasadniczy, jednakże nie odnosi się on do właściwej procedury egzekucyjnej, lecz ją poprzedza: przez rozpoczęciem egzekucji wierzyciel obowiązany jest dostarczyć dłużnikowi dokument zwany „precetto” lub tytuł wykonawczy. Istnieją dwa powody, dla których procedura ta jest wymagana:

• aby wyznaczyć dłużnikowi termin, przed upłynięciem którego będzie on miał możliwość dobrowolnej spłaty zobowiązania,
• aby wyznaczyć wierzycielowi termin (dziewięćdziesiąt dni), w przeciągu których musi rozpocząć się egzekucja.

2. Tytuły egzekucyjne

Artykuł 474 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, że egzekucja może mieć miejsce tylko na mocy tytułu egzekucji w odniesieniu do prawa, które jest pewne (tj. istniejące), ustalone (innymi słowy zobowiązanie, którego wysokość została określona) oraz należne (bez terminu bądź warunków).

Tytuł egzekucji, podstawa egzekucji w jakiejkolwiek formie, jest dokumentem stwierdzającym istnienie roszczenia wierzyciela względem egzekucji dot. dłużnika i w konsekwencji wymaga rejestracji w celu egzekucji roszczenia w granicach oraz w sposób przewidziany prawem.

Artykuł 474 określa dwa rodzaje tytułów egzekucji:

• 1. Sądowe tytuły egzekucyjne:
• a. orzeczenia;
• b. zadośćuczynienia „oraz inne dokumenty”, które z mocy prawa jednoznacznie mają moc wykonawczą;
• 2. Pozasądowe tytuły egzekucyjne:
• c. umowy prywatne potwierdzone notarialnie, dotyczące zobowiązań co do zamieszczonych w nich sum pieniędzy;
• d. weksle i inne dokumenty przenoszalne oraz takie, którym prawo przypisuje taką samą moc;
• e. dokumenty, o których notariusz bądź inny urzędnik publiczny powziął wiedzę, o ile jest do tego upoważniony prawem.

3. Tytuł wykonawczy

„Precetto”, jednostronny dokument, jest oficjalnym wezwaniem do spełnienia wymogów wynikających z tytułu egzekucji w terminie nie krótszym niż dziesięć dni, wraz z ostrzeżeniem, że w przypadku niespełnienia powyższego wszczęta zostanie egzekucja. W związku z powyższym takie oficjalne wezwanie jest dokumentem warunkującym egzekucję; jednak prawo względem tego wymogu przewiduje pewne wyjątki, na przykład podczas postępowania wstępnego. Ma również podwójną funkcję dokumentu potwierdzającego zaległość ze strony dłużnika i zawieszającego okres przedawnienia.

Nakaz ustaje, jeśli w terminie dziewięćdziesięciu dni od jego dostarczenia egzekucja nie została wszczęta. Jeśli dłużnik sprzeciwia się nakazowi, termin ten nadal będzie zawieszony oraz zostanie wznowiony, jak przewiduje artykuł 627 Kodeksu postępowania cywilnego.

4. Kumulacja metod wywłaszczenia

Artykuł 483 Kodeksu postępowania cywilnego stanowi, iż wierzyciel może w celu przejęcia majątku dłużnika skorzystać z różnych metod przymusowego wywłaszczenia, które według niego będzie najwłaściwsze: zajecie ruchomości, egzekucję majątku osoby trzeciej lub zajęcie nieruchomości.

Te skumulowane opcje oznaczają, że wierzyciel może przeprowadzić szereg procesów egzekucyjnych różnego typu w odniesieniu do tego samego dłużnika; w rozumieniu tego wierzyciel jest uprawniony do równoczesnego działania w zakresie przejęcia majątku ruchomego i nieruchomego oraz roszczeń dłużnika, przeciwko któremu roszczenie to zostało wprowadzone w życie, wszczynania kilku niezależnych procedur, których oczywistym celem było jak najszybsze zaspokojenie roszczenia.

Aby uniknąć większej szkody niż ta, która jest konieczna, ustawodawca przewidział klauzulę dla instrumentów obrony oraz gwarancji dla dłużnika, dając sędziemu egzekucyjnemu możliwość ingerencji w proces egzekucyjny — w przeciwieństwie do samego dłużnika — by ograniczyć wywłaszczenie do formy wybranej przez wierzyciela lub w przypadku niedokonania wyboru, do decyzji samego sędziego.

Forma zajęcia majątku

1. Nakaz sądowy

Zgodnie z artykułem 492 Kodeksu postępowania cywilnego, egzekucja składa się z nakazu sądowego wydanego w stosunku do dłużnika przez komornika sądowego, dot. powstrzymania się od jakichkolwiek czynności mających na celu wypłatę z zabezpieczenia wierzytelności, tj. jak określono, konkretnych środków będących przedmiotem wywłaszczenia oraz wynikających z niego korzyści.

Nakaz sądowy jest prawnym ograniczeniem dotyczącym zajętego majątku, którego skutkiem jest unieważnienie transakcji zawartych przez dłużnika, a w konsekwencji stanowi zasadniczy wymóg dot. ważności czynności, ponieważ tylko w ten sposób obowiązek powstrzymania się od czynności szkodliwych, zakazanych artykułem 492 Kodeksu Postępowania Cywilnego staje się jednoznaczny i osiąga pełną moc prawną.

2. Wymagania w zakresie formy

W odniesieniu do formy, na mocy artykułu 492 Kodeksu Postępowania Cywilnego poza nakazem sądowym, dokument zajęcia musi zawierać:

• zaproszenie skierowane do dłużnika, aby ten udał się do kancelarii sądu egzekucyjnego i zadeklarował swoje miejsce zamieszkania lub adres do doręczeń znajdujący się w jednym z okręgów samorządowych, w którym znajduje się sąd właściwy dla egzekucji, wraz z uwagą, iż w przypadku nieobecności bądź niemożliwości odnalezienia go w zadeklarowanym miejscu zamieszkania lub pod adresem do doręczeń następne powiadomienia lub korespondencja do niego skierowana będzie obsługiwana przez kancelarię tego samego sądu.
• ostrzeżenie, iż dłużnik może zwrócić się z prośbą o zastąpienie przedmiotów bądź zajętych wierzytelności sumą pieniędzy równą kwocie zaległości względem wierzyciela prowadzącego egzekucję oraz obecnych wierzycieli, co obejmuje kapitał, odsetki oraz koszty, poza kosztami egzekucji.

Ustawa 52 z dnia 24 lutego 2006, poza bardziej zdecydowanymi formami zajmowania majątku dłużnika, wprowadziła nową procedurę „dichiarazione patrimoniale” lub oświadczenie o majątku, której celem jest zobowiązanie dłużnika do współpracy mającej na celu satysfakcjonujący wynik całej procedury, w ramach stosowania procedury sprawiedliwości, o której mowa w artykule 1775 Kodeksu Cywilnego, oraz zgodnie z postanowieniami artykułu 2740 Kodeksu Cywilnego dot. odpowiedzialności cywilnej dłużnika.

Artykuł 492 Kodeksu Postępowania Cywilnego w swoim czwartym paragrafie stanowi, że jeśli komornik sądowy stwierdza, iż majątek wydaje się być — jest — niewystarczający do zaspokojenia wierzyciela — kwota określona w nakazie plus 50% na koszty postępowania — musi on zażądać od dłużnika wskazania innych obiektów oraz roszczeń poza tymi stwierdzonymi i ustalić miejsce, w którym się znajdują; innymi słowy podać szczegóły dotyczące dłużników będących osobami trzecimi.

Komornik sądowy sporządza raport dot. tej operacji, który jest także podpisywany przez dłużnika, po tym jak ten drugi został ostrzeżony o karze przewidzianej w artykule 388 Kodeksu Karnego za wprowadzanie w błąd lub zaniechanie.

3. Oświadczenie dot. majątku

Komornik sądowy obowiązany jest zwrócić się do dłużnika o złożenie oświadczenia dotyczącego majątku, zgodnie z tym, co stanowi artykuł 492, paragraf czwarty Kodeksu Postępowania Cywilnego, jeśli:

• 1. zajęte aktywa są prawdopodobnie niewystarczające do zaspokojenia roszczenia, którego dot. podjęte działanie;
• 2. aktywa zajęte w celu likwidacji zobowiązania przypuszczalnie są długoterminowe;
• 3. zajęte aktywa połączone stały się niewystarczające z powodu dołączenia do roszczenia innych wierzycieli.

Włoski ustawodawca w celu ujednolicenia regulacji dot. komornika sądowego oraz sprawienia, by znalazł się na tym samym poziomie, co komornicy sądowi w krajach europejskich wydał mu pełnomocnictwo — poza domaganiem się oświadczenia o majątku — umożliwiające dostęp do danych z rejestru podatkowego i innych publicznych baz danych, aby odnaleźć inny majątek oraz roszczenia dłużnika, które mogą zostać zajęte. Ponadto w przypadkach, w których dłużnik jest przedsiębiorcą, przepis ustawowy stanowi, iż dochodzenie w sprawie majątku może zostać poszerzone o sprawdzenie kont firmowych.

4. Zwolnienie z egzekucji

Zgodnie z artykułem 2740 Kodeksu Cywilnego dłużnik jest odpowiedzialny za swoje zobowiązania w odniesieniu do całej jego własności obecnej i przyszłej. Ta odpowiedzialność cywilna dłużnika odzwierciedlona jest w prawie, które posiada wierzyciel do zaspokojenia roszczenia z całości majątku należącego do dłużnika. Od tej ogólnej zasady istnieją jednak wyjątki, ujęte w artykule 2740 Kodeksu Cywilnego: są one określone artykułem 514 Kodeksu Postępowania Cywilnego oraz przez pewne specjalne ustawy uchylające zasadę odpowiedzialności cywilnej ze strony dłużnika, co z kolei ma miejsce poprzez zwolnienie niektórych kategorii nieruchomości z egzekucji.

Przede wszystkim pierwszym obowiązkiem komornika sądowego jest określenie, czy jakiekolwiek części majątku dłużnika znajdują się w grupie majątku „możliwego do zajęcia”; podczas poszukiwania majątku, który mogą zostać zajęty, komornik sądowy posiada prawo postąpienia wg własnego uznania, oceniając które elementy majątku mogą zostać zwolnione z egzekucji. Jeśli majątek zostanie uznany przez komornika sądowego za taki, który można zająć, a dłużnik się sprzeciwi, ocena oraz decyzja należy do sędziego egzekucyjnego.

Gdy prawdopodobna możliwa do uzyskania wartość pozostałego majątku ustalona przez komornika sądowego bądź podana przez dłużnika nie wydaje się być wystarczająca do zaspokojenia roszczenia, w takim przypadku istnieje możliwość zajęcia do jednej piątej narzędzi, przedmiotów oraz książek które są niezbędne dłużnikowi do wykonywania jego zawodu, rzemiosła lub handlu; powyższe ograniczenie nie ma zastosowania do dłużników, którzy są spółkami oraz zawsze wtedy, gdy okaże się, że w majątku dłużnika przeważa kapitał zainwestowany w pracę.

Zajęcie ruchomości dłużnika

1. Miejsce egzekucji

Jeśli chodzi o zajęcie ruchomości dłużnika różne metody egzekucji reguluje ten sam Kodeks, w zależności od lokalizacji majątku, który ma podlegać zajęciu.

1) Zajęcie ruchomości w domu dłużnika oraz w innych miejscach, które do niego należą;

2) Zajęcie elementów majątku osoby trzeciej, które umożliwia ujawnienie majątku należącego do dłużnika będącego przedmiotem egzekucji.

W odniesieniu do punktu drugiego należy określić, że gdy osoba trzecia nie zgodzi się na ujawnienie własności dłużnika, wierzyciel może wybrać jedną z dwóch dróg postępowania w celu kontynowania zajęcia:

• a. zajęcie majątku osoby trzeciej: artykuł 543 Kodeksu Postępowania Cywilnego i kolejne stanowi, że osoba trzecia może złożyć zeznanie w obecności sędziego;
• b. zajęcie bezpośrednie: odbywa się na mocy upoważnienia wydanego przez prezesa sądu lub sędziego przez niego wyznaczonego na wniosek wierzyciela, aby zająć poszczególne przedmioty, których nie można zlokalizować w miejscach należących do dłużnika, a które może on mieć bezpośrednio w swojej dyspozycji.

2. Etap egzekucji

W związku z powyższym wierzyciel z wyroku sądowego (osobiście lub za pośrednictwem swojego prawnika), posiadając tytuł wykonawczy oraz nakaz, dostarcza dokumenty do Ufficio Notificazioni Esecuzioni e Protesti — „urząd ds. doręczeń, egzekucji i zaskarżeń”, znany pod skrótem UNEP, właściwego miejscowo.

Dokument jest sprawdzany przez komornika sądowego odpowiedzialnego za przyjmowanie dokumentów i, jeśli nie zawiera żadnych nieprawidłowości, dostarczany jest on do właściwego, miejscowego komornika sądowego.

W momencie składania wniosku o zajęcie wierzyciel może zadeklarować, iż chce uczestniczyć w czynnościach egzekucyjnych na swój własny koszt, korzystając z pomocy lub za pośrednictwem adwokata i biegłego bądź któregokolwiek z nich. W takim przypadku komornik sądowy zajmujący się egzekucją musi podać informacje o dniu oraz godzinie wkroczenia w przeciągu piętnastu dni, z trzydniowym wyprzedzeniem, które może zostać skrócone w przypadkach pilnych (artykuł 165 przepisów wykonawczych do Kodeksu Postępowania Cywilnego).

Komornik sądowy z tytułu (tytuł egzekucyjny i nakaz egzekucji) oraz w terminie ważności nakazu może udać się do miejsca wskazanego w dokumentacji, w celu zrealizowania tytułu egzekucyjnego.

Artykuł 519 Kodeksu Postępowania Cywilnego stanowi, że zajęcie nie może mieć miejsca w dniach wolnych od pracy oraz poza godzinami określonymi w artykule 147 Kodeksu Postępowania Cywilnego (pomiędzy godziną 7 rano a 9 wieczór), chyba że Prezes Sądu lub sędzia przez niego wyznaczony wydał na to pozwolenie.

Zajęcie wszczęte w wyznaczonych godzinach może być realizowane aż do skutku.

3. Asysta policji

Jeśli dłużnik stawia opór lub na miejscu znajdą się inne osoby, które przeszkadzają w procesie egzekucji, komornik sądowy może poprosić o asystę policji.

Czynności egzekucyjne, ponieważ odgrywają znaczącą rolę w prawie ujętym w tytule egzekucji, stanowią publiczne prawo osoby do zaangażowania Państwa do przeprowadzenia czynności niezbędnych do wykonania prawa przewidzianego w tytule. Wezwanie policji z pewnością może znaleźć się wśród tych czynności. Dlatego decyzja policji o podjęciu lub odmowie podjęcia interwencji winna być podjęta według jej własnego uznania w takim stopniu, jaki odnosi się do jej dostępności oraz zdarzeń równoważnych, zawsze w bardzo ścisłych ramach czasowych. Patrz Sąd Apelacyjny w Mediolanie, Wydział 1, 27 października 1982, nr 1694.

4. Egzekucja z użyciem środków przymusu

Najczęstszą sytuacją, którą komornik sądowy napotyka w miejscu wykonywania egzekucji, jest:

a) miejsce jest zamknięte ze względu na nieobecność dłużnika bądź osób tam zamieszkujących lub

b) osoby te odmawiają otwarcia drzwi w celu zapobiegnięcia zajęciu.

W takich przypadkach komornik ma najszersze pole działania, łącznie z możliwością otwarcia drzwi z użyciem siły. W rzeczywistości artykuł 513 Kodeksu Postępowania Cywilnego, paragraf 2, stanowi, że:

„Gdy konieczne jest otworzenie drzwi, pomieszczeń gospodarczych lub pojemników, pokonanie oporu stawianego przez dłużnika albo osoby trzecie bądź usunięcie osób, które przeszkadzają w egzekucji, komornik sądowy winien postępować zgodnie z zaistniałymi okolicznościami i tam, gdzie jest to konieczne, poprosić o pomoc policję.”

5. Poszukiwanie majątku

Poszukiwanie ruchomości w celu ich zajęcia jest czynnością na mocy nakazu zajęcia i jest etapem procesu wywłaszczenia ruchomości, który ma decydujące znaczenie dla jego skuteczności.

Jeśli chodzi o zajęcie ruchomości dłużnika, artykuł 513 Kodeksu Postępowania Cywilnego ustanawia tryb, zgodnie z którym komornik sądowy musi postępować podczas poszukiwania majątku dłużnika, który ma zostać zajęty:

• w domu dłużnika;
• w miejscach do niego należących;
• na osobie dłużnika;
• w miejscach nie należących do dłużnika.

6. Zajęcie w miejscach nienależących do dłużnika.

Jeśli poszukiwanie majątku musi zostać przeprowadzone w miejscach nienależących do dłużnika, możliwa do zastosowania będzie jedna z trzech procedur zajęcia:

• 1. Wywłaszczenie poprzez osoby trzecie — jak stanowi artykuł 543 Kodeksu Postępowania Cywilnego — obiekty będące własnością dłużnika, które są w posiadaniu osób trzecich i którymi nie może on bezpośrednio rozporządzać.
• 2. bezpośrednie czynności podejmowane przez komornika sądowego na terenie należącym do osoby trzeciej, będącej w posiadaniu aktywów dłużnika, gdy osoba trzecia zgadza się na ich ujawnienie;
• 3. zajęcie majątku osobistego dłużnika oraz z upoważnienia Prezesa sądu, gdy pewne aktywa znajdują się w miejscach, które nie należą do dłużnika, lecz którymi może on bezpośrednio dysponować.

Można zauważyć, że metody działania stosowane przy zajmowaniu elementów majątku dłużnika, gdy znajdują się one w posiadaniu osoby trzeciej, różnią się w zależności od konkretnych sytuacji, które są automatycznie nakazane prawem.

Przykład wyjaśniający powyższe przedstawia się następująco:

Panu Rossiemu doręczony został nakaz egzekucji dot. znacznej sumy, która jest należna Panu Verdiemu.

Poprzez prywatnego detektywa Pan Verdi odkrył, że Pan Rossi posiada Ferrari.

Z informacji otrzymanej od detektywa Pan Verdi dowiaduje się, że pojazd ten jest zaparkowany w prywatnym garażu, którego właścicielem jest Pan Neri, przyjaciel dłużnika.

Przekonany, że właściciel garażu nie zgodzi się na ujawnienie elementu majątku w celu jego zajęcia Pan Verdi zwraca się z prośbą do prezesa sądu, aby ten wydał upoważnienie, zgodnie z artykułem 513, paragraf 3, dot. przeprowadzenia egzekucji w miejscu, które dłużnik może posiadać do swojej dyspozycji (dłużnik ma prawo wjechać do i wyjechać z garażu samochodem).

Sędzia wydaje stosowne upoważnienie, a Pan Verdi wyznacza komornika sądowego w celu dokonania zajęcia.

Komornik sądowy udaje się do garażu Pana Neri, jednak nie może tam znaleźć Ferrari.

Pan Neri informuje komornika sądowego, że pojazd ten został wystawiony na sprzedaż w przedsiębiorstwie handlowym Pana Bianchi.

W tym momencie komornik sądowy udaje się do przedsiębiorstwa handlowego (miejsca, które nie znajduje się w dyspozycji dłużnika), lecz Pan Bianchi odmawia ujawnienia pojazdu a komornik sądowy przekazuje dokumentację wierzycielowi.

Mając na uwadze, iż Pan Verdi nie może zwrócić się do sędziego z wnioskiem o zajęcie bezpośrednie, skoro element majątku znajduje się w miejscu, którego dłużnik nie ma do swojej dyspozycji, Pan Verdi ma jeszcze jedną możliwość działania: zajęcie majątku osoby trzeciej.

Należy podkreślić, że jeśli komornik sądowy zamierza zrealizować bezpośrednie zajęcie egzekucyjne w stosunku do osoby trzeciej, samo ujawnienie przez nią majątku nie wystarczy, musi ona również oświadczyć, iż majątek należy do dłużnika.

Artykuł 517 Kodeksu Postępowania Cywilnego

Zajęcie winno być wykonane na przedmiotach, które komornik sądowy uzna za łatwiejsze oraz możliwe do zbycia w ramach ograniczenia przypuszczalnej wartości realizacji równej kwocie roszczenia ujętej w nakazie plus 50%.

Niemniej jednak komornik sądowy musi określić preferencje dot. gotówki, cennych przedmiotów, instrumentów zbywalnych oraz innych elementów majątku, które są postrzegane jako możliwe do realizacji.

Artykuł 619. Forma sprzeciwu.

Osoba trzecia, która twierdzi, iż posiada prawo własności lub inne rzeczywiste prawo dotyczące zajętych elementów majątku może sprzeciwić się zajęciu poprzez złożenie wniosku do sędziego egzekucyjnego zanim dojdzie do sprzedaży bądź przeniesienia elementów majątku.

Z nakazu sądowego, sędzia zarządza nakaz stawienia się przed nim stron, oraz określa ostateczny termin, przed upływem którego należy doręczyć wniosek oraz nakaz sądowy.

Jeśli podczas rozprawy strony osiągną porozumienie, sędzia zatwierdza je wydając postanowienie, podejmując jakąkolwiek inną decyzję, która może w stosownych przypadkach zapewnić kontynuację procesu egzekucyjnego lub jego przerwanie, wydając także postanowienie dotyczące kosztów w tym drugim przypadku; w przeciwnym razie sędzia wydaje postanowienie zgodnie z artykułem 616, biorąc pod uwagę odpowiedzialność za kwotę.

7. Opis zajętych przedmiotów

Paragraf pierwszy artykułu 518 Kodeksu Postępowania Cywilnego określa, że: „Komornik sądowy sporządza sprawozdanie z dokonanych przez siebie czynności, w którym uwzględnia nakaz sądowy w odniesieniu do artykułu 492 oraz opisuje zajęte obiekty, oraz ich stan za pomocą zdjęć fotograficznych bądź innych nagrań audiowizualnych.”

Głównym powodem sporządzania raportu z zajęcia uwzględniającego zdjęcia fotograficzne oraz nagrania audiowizualne jest uniemożliwienie dłużnikowi zastąpienie elementów majątku podlegającego zajęciu innymi podobnymi elementami majątku o niewielkiej wartości podczas ich wynoszenia w celu dokonania licytacji. W rzeczywistości ogólny opis „sporządzony długopisem”, gdy zajęty element majątku nie podlega rejestracji (tak jak na przykład pojazdy) stwarza możliwość dokonywania nadużyć przez dłużnika, które są trudne do ujawnienia.

Poza komornikiem sądowym określeniem wartości elementów majątku może zająć się również rzeczoznawca, oceniając ją na podstawie obrazów fotograficznych lub audiowizualnych.

Niezałączenie materiałów fotograficznych lub audiowizualnych do raportu zajęcia nie unieważnia w myśl prawa całości procedury, lecz unieważnia w momencie, gdy takie zaniechanie ma wpływ na jej cel.

8. Zakładana wartość sprzedaży zajętego majątku

Podczas wejścia w życie reformy dot. egzekucji nakładanej na ruchomości, ustawodawca wprowadził także nowe kryterium szacowania majątku podlegającego zajęciu. Zważywszy, że w przeszłości szacowanie majątku wiązało się z jego wartością rynkową, po reformie prawa punktem odniesienia jest zakładana wartość realizacji. Oznacza to, że podczas szacowania majątku komornik sądowy zobowiązany jest do dokonania starannej oceny tego, jaką kwotę można odzyskać z licytacji konkretnego elementu majątku.

Kryteria odniesienia służące ustaleniu przybliżonej wyceny zakładanej wartości podczas realizacji są związane z podażą i popytem rynkowym na ten element majątku podlegający zajęciu.

Pamiętając, że komornik sądowy dokonuje oceny elementów majątku na podstawie swojego ogólnego doświadczenia oraz fachowej wiedzy, podczas procedury egzekucyjnej może zdarzyć się, iż przedmiotem zajęcia będą elementy majątku wymagające określonej oraz branżowej wiedzy. Ustawodawca dla tych określonych przypadków wydał postanowienie, dając komornikowi sądowemu możliwość wezwania zaufanego biegłego.

Jeśli chodzi o wskazanego przez komornika sądowego biegłego rzeczoznawcę, ustawodawca przewidział dwie możliwości działania:

• 1. przed rozpoczęciem egzekucji na prośbę wierzyciela, lub jeśli sam uzna to za konieczne komornik sądowy wskazuje rzeczoznawcę;
• 2. komornik sądowy wskazuje rzeczoznawcę w toku egzekucji.

Pierwszy przypadek może dotyczyć sytuacji, w której komornik sądowy dokonuje oceny wstępnej, w której z dużym prawdopodobieństwem znajdą się elementy majątku trudne do wyceny w miejscu egzekucji, jak na przykład zajęcie dokonywane u jubilerów. W takim przypadku komornik sądowy powoła rzeczoznawcę i razem udadzą się do miejsca egzekucji.

Kolejny przypadek z drugiej strony może mieć miejsce, gdy komornik sądowy sam uda się na miejsce egzekucji i odnajdzie elementy majątku trudne do wycenienia (tak, jak w powyższym przykładzie, przy czym dokumentacja nie zawiera informacji o działalności jubilerskiej dłużnika). W takiej sytuacji — zgodnie z artykułem 518 Kodeksu Postępowania Cywilnego, paragraf 2 — komornik sądowy może wstrzymać czynności szacowania poprzez sporządzenie pierwszego raportu zajęcia oraz jak najszybciej, a w każdym razie nie później niż w przeciągu trzydziestu dni, ostatecznie zidentyfikować elementy majątku, który ma zostać zajęty na podstawie wartości wskazanej przez rzeczoznawcę, który każdorazowo ma prawo wejść na teren lokalizacji, w której znajdują się elementy majątku.

Zajęcie majątku osoby trzeciej

1. Wprowadzenie

Wywłaszczenie za pośrednictwem osób trzecich regulowane jest artykułami 543-554 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Wierzyciel chcący zrealizować zajęcie elementu ruchomości, który, jak zakłada jest własnością jego dłużnika, a znajduje się w posiadaniu osoby trzeciej, musi działać zgodnie z procedurami oraz formami określonymi artykułem 543 i kolejnymi Kodeksu Postępowania Cywilnego (wywłaszczenie za pośrednictwem osób trzecich), chyba że osoba trzecia dobrowolnie wyrazi zgodę na ujawnienie przedmiotu komornikowi sądowemu.

Artykuł 543 Kodeksu Postępowania Cywilnego

Roszczenia dłużnika wobec osób trzecich lub własność dłużnika będąca w posiadaniu osób trzecich są zajmowane na mocy dokumentu doręczonego osobiście takiej osobie trzeciej oraz dłużnikowi zgodnie z artykułem 137 i kolejnymi.

Poza nakazem sądowym przeciwko dłużnikowi zgodnie z artykułem 492 dokumentacja musi zawierać:

1. wskazanie roszczenia, w odniesieniu do którego zostały podjęte czynności, tytułu egzekucyjnego oraz nakazu egzekucji;

2. przynajmniej ogólne wskazanie przedmiotów oraz sum należnych, jak i nakaz w stosunku do osoby trzeciej, by ta nie wykorzystywała ich bez postanowienia sędziego;

3. oświadczenie o miejscu zamieszkania lub uwzględniające adres doręczeń w okręgu samorządowym, w którym znajduje się właściwy sąd;

4. wezwanie osoby trzeciej oraz dłużnika do stawienia się przed sądem w miejscu zamieszkania osoby trzeciej, aby mogła ona złożyć oświadczenie wspomniane w artykule 547 a także, by mógł być obecny dłużnik w momencie składania wniosku oraz późniejszej dokumentacji; osoba trzecia wezwana jest do stawienia się, gdy zawiadomienie o zajęciu pieniędzy dłużnika odnosi się do roszczeń wspomnianych w artykule 545, paragraf trzeci i czwarty, a w innych przypadkach proszona jest o złożenie deklaracji wspomnianej w artykule 547 przed wierzycielem w terminie dziesięciu dni w formie listu poleconego.

Podczas wyznaczania przesłuchania z osobistym stawiennictwem należy trzymać się terminu określonego artykułem 501.

Komornik sądowy, który dostarczył dokument, obowiązany jest do niezwłocznego złożenia oryginału w rejestrze sądowym tak, by mogły zostać utworzone akta przewidziane w artykule 488. Akta te muszą zawierać tytuł egzekucyjny oraz nakaz egzekucji, które zajmujący wierzyciel obowiązany jest złożyć w rejestrze sądowym w czasie swojego stawiennictwa, co zostało określone artykułem 314.

(Artykuł 314, Artykuł uchylony przez artykuł 71, Dekretu Ustawodawczego nr 51, z 19 lutego 1998)

Należy również podkreślić, iż niemożliwe jest rozpoczęcie wywłaszczenia za pośrednictwem osób trzecich, jeśli osoba trzecia stała się właścicielem majątku przekazanego przez dłużnika, które to przekazanie naruszyło prawa wierzyciela. W takim przypadku nie jest to kwestia zajęcia elementów majątku osoby trzeciej, ale raczej nałożenia egzekucji w stosunku do osoby trzeciej, co oddzielnie regulowane jest artykułem 602 i kolejnymi Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Artykuł 602. Metody wywłaszczenia.

Gdy przedmiot wywłaszczenia jest majątkiem obciążonym zastawem bądź hipoteką na poczet długu innej osoby, albo majątkiem, którego przeniesienie przez dłużnika zostało uniemożliwione z powodu oszustwa, winny mieć zastosowanie przepisy określone w powyższych paragrafach, jeśli poniższe artykuły nie wnoszą zmian.

Artykuł 603. Dostarczenie tytułu egzekucyjnego oraz nakazu egzekucji.

Tytuł egzekucyjny oraz nakaz egzekucji także muszą zostać dostarczone osobie trzeciej.

Nakaz egzekucji musi w szczególności uwzględniać majątek osoby trzeciej, która ma zostać wywłaszczona.

Artykuł 604. Zapisy specjalne.

Ogólnie, czynności związane z zajęciem oraz wywłaszczeniem prowadzone są w stosunku do osoby trzeciej, co do której mają zastosowanie wszystkie zapisy dotyczące dłużnika, oprócz zakazu określonego artykułem 579, paragraf 1.

Za każdym razem, gdy zgodnie z powyższymi paragrafami przesłuchany ma zostać dłużnik, przesłuchana musi zostać także osoba trzecia.

Artykuł 546, paragraf 1. Zobowiązania osoby trzeciej.

Od dnia doręczenia dokumentu określonego w artykule 543, osoba trzecia podlega obowiązkom nakładanym przez prawo na zarządcę sprawującego pieczę nad przedmiotami i kwotami należnymi z jego strony, w granicach wartości roszczenia określonego nakazem plus pięćdziesiąt procent.

2. Forma zajęcia elementów majątku osoby trzeciej

Funkcją dokumentu potwierdzającego zajęcie majątku osoby trzeciej jest ustanowienie zastawu na roszczeniu dłużnika, w celu zaspokojenia wierzyciela.

Własność dłużnika będąca w posiadaniu osób trzecich zostaje zajęta poprzez osobiście dostarczony dokument osobie trzeciej (artykuł 546 Kodeksu Postępowania Cywilnego) oraz dłużnikowi zgodnie z artykułem 137 i kolejnymi. Głównym oraz decydującym momentem zajęcia majątku osoby trzeciej jest dostarczenie tego dokumentu nawet, jeśli składa się on z wielu części.

Dokument podzielony jest na dwie oddzielne części: pierwsza część sporządzana jest przez wierzyciela z tytułu wyroku sądowego i obejmuje elementy określone w artykule 543 Kodeksu Postępowania Cywilnego podczas, gdy wszystkie informacje wymagane artykułem 492 Kodeksu Postępowania Cywilnego zawarte są w drugiej części, podpisywanej przez komornika sądowego.

Elementy przewidziane artykułami 543 i 492 Kodeksu Postepowania Cywilnego:

• 1. oświadczenie wierzyciela dot. miejsca zamieszkania lub adresu do doręczeń w okręgu samorządowym, w którym znajduje się właściwy sąd bądź jego zdecentralizowany oddział;
• 2. wskazanie roszczenia, w odniesieniu do którego podjęte zostały czynności, tytuł wykonawczy oraz nakaz egzekucji;
• 3. wskazanie rzeczy stanowiących zobowiązanie osoby trzeciej. Wskazanie może mieć także charakter ogólny, gdyż przedmiot przymusowego wywłaszczenia nie jest częścią mienia będącego przedmiotem natychmiastowej egzekucji, lecz aktualnym stanem prawnym dłużnika podlegającego egzekucji;
• 4. wezwanie osoby trzeciej oraz dłużnika do stawienia się przed sądem egzekucyjnym właściwym dla miejsca zamieszkania osoby trzeciej, aby mogła ona złożyć oświadczenie określone w artykule 547, oraz by dłużnik był obecny podczas składania oświadczenia oraz późniejszej dokumentacji; osoba trzecia wzywana jest do stawienia się, gdy zawiadomienie o zajęciu pieniędzy dłużnika dotyczy jednej piątej pensji, wynagrodzeń oraz innych dodatków wynikających ze stosunku pracy, a w innych przypadkach jest wzywana do złożenia oświadczenia przed wierzycielem w terminie dziesięciu dni listem poleconym.
• 5. nakaz sądowy w szczególności oraz bezpośrednio skierowany do dłużnika podlegającego egzekucji przez komornika sądowego;
• 6. postanowienie zabraniające osobie trzeciej wykorzystywania rzeczy oraz kwot pieniędzy stanowiących jego zobowiązanie, do kwoty roszczenia ustanowionej nakazem plus pięćdziesiąt procent bez nakazu wydanego przez sędziego;
• 7. zaproszenie skierowane do dłużnika, by udał się do kancelarii sądu egzekucyjnego i złożył oświadczenie o miejscu zamieszkania lub adresie doręczeń znajdującym się w jednym z okręgów samorządowych obwodu, w którym działa właściwy sąd zajmujący się egzekucją, przy czym należy zauważyć, że w przypadku nieobecności dłużnika bądź, gdy nie można go zastać w miejscach ujętych w oświadczeniu, tj. miejscu zamieszkania lub pod adresem doręczeń, kolejne powiadomienia lub korespondencja do niego będzie przetwarzana przez biuro podawcze i właściwego urzędnika w tym sądzie;
• 8. ostrzeżenie, że dłużnik zgodnie z artykułem 495 może poprosić o zastąpienie zajętych przedmiotów bądź roszczeń kwotą pieniędzy równą kwocie zobowiązania wobec wierzyciela zajmującego się egzekucją oraz wierzycieli, którzy dołączyli do roszczenia z uwzględnieniem kapitału, odsetek oraz kosztów i kosztów egzekucji, o ile, pod rygorem odrzucenia, złoży w biurze rejestrowym, przed tym, jak nastąpi sprzedaż lub podział majątku na mocy artykułów 530, 552 i 569 odpowiedni wniosek wraz z kwotą nie mniejszą niż jedna piąta wartości roszczenia, którego dotyczy procedura zajęcia, oraz wartości roszczeń wierzycieli, którzy przyłączyli się do postępowania, potwierdziwszy to odpowiednim dokumentem, po odjęciu już wpłaconych kwot, co musi zostać potwierdzone odpowiednimi dokumentami;

Brak choćby jednego z elementów określonych artykułem 543 i 492 Kodeksu Postępowania Cywilnego będzie skutkował pozbawieniem mocy prawnej egzekucji oraz w niektórych przypadkach prawnym unieważnieniem, gdyż są one kluczowymi wymogami dokumentu.

3. Wykonanie

WPROWADZENIE W żYCIE Zajęcie majątku osoby trzeciej nie jest wprowadzane w życie jedynie poprzez doręczenie dokumentu wspomnianego w artykule 543 Kodeksu Postępowania Cywilnego — co powoduje, że rzeczy lub kwoty będące zobowiązaniem osoby trzeciej w sposób natychmiastowy stają się niedostępne, tym samym sygnalizując skuteczność oraz istnienie samego zajęcia — lecz poprzez złożenie potwierdzenia przez osobę trzecią lub prawną weryfikację roszczenia. Są to dwa sposoby, które prowadzą do dokładnego oraz praktycznego określenia, jaki majątek lub kwoty są zobowiązaniem osoby trzeciej lub znajdują się w jej posiadaniu w momencie zapadalności spłaty lub konieczności przekazania fizycznego.

Pomiędzy datą dostarczenia nakazu zajęcia, a dniem wysłuchania stron należy spełnić wymagania dotyczące terminu, ujęte w artykule 501 Kodeksu Postępowania Cywilnego wynoszącego dziesięć dni.

Komornik sądowy, który dostarczył nakaz obowiązany jest do bezzwłocznego złożenia kopii oryginału w kancelarii sądu bądź w zdecentralizowanym oddziale — aby można było stworzyć akta egzekucji. Akta te muszą zawierać tytuł egzekucyjny oraz nakaz egzekucji, które zajmujący wierzyciel obowiązany jest złożyć w kancelarii sądu, gdy dokonywany jest wpis związany z toczącym się postępowaniem.

4. Sąd właściwy

Artykuł 543, paragraf czwarty stanowi, iż osoba trzecia oraz dłużnik muszą stawić się przed sądem w miejscu zamieszkania osoby trzeciej.

W bardzo rzadkich przypadkach artykuł może stać w sprzeczności z artykułem 26 Kodeksu Postępowania Cywilnego, jeśli osoba trzecia jest w posiadaniu rzeczy należących do dłużnika. W rzeczywistości wspomniany wyżej artykuł 26 stanowi, że nad egzekucją dotyczącą ruchomości i nieruchomości władzę sądowniczą winien sprawować sąd znajdujący się w lokalizacji, w obrębie której ulokowane są obiekty i z tego względu nie można wykluczyć, iż niekiedy ruchomości dłużnika mogą być zlokalizowane w innym miejscu niż miejsce zamieszkania osoby trzeciej.

Artykuł 2914. Przekazanie przez zajęciem.

Poniższe punkty nie mają negatywnego skutku względem zajmującego wierzyciela oraz wierzycieli dołączających do egzekucji, mimo iż następują przed zajęciem:

1) przekazania nieruchomości lub ruchomości wprowadzonych do rejestrów publicznych, które są zapisywane po zajęciu;

2) przekazanie zawiadomienia o roszczeniu, które zostało przekazane wyznaczonemu dłużnikowi bądź przez niego zaakceptowane po zajęciu;

3) przeniesienie powszechności ruchomości, które nie ma daty pewnej;

4) przeniesienie własności ruchomości, która nie została przeniesiona przed zajęciem, chyba że wykazana jest w dokumencie z datą pewną.

Zajęcie statków powietrznych oraz morskich

1. Wprowadzenie

Egzekucja dotycząca statków powietrznych, morskich lub obiektów pływających, udziałów we własności bądź praw przynależnych regulowana jest wyłącznie specjalnymi działaniami określonymi w Księdze Czwartej, rozdział V Kodeksu żeglugi a także rozdziałem IV rozporządzenia wykonawczego tego Kodeksu, zatwierdzonym Dekretem Prezydenckim 328 z dnia 15 lutego 1952, z tym skutkiem, iż nie można dokonać odwołania do przepisów egzekucyjnych w Kodeksie Postępowania Cywilnego za wyjątkiem przypadków, w których stosuje się specjalne odniesienie do tego Kodeksu w Kodeksie żeglugi lub jego rozporządzeniu wykonawczym.

Artykuł 650 — i 1061 — Kodeksu żeglugi stanowi, że zajęcie statków, obiektów pływających lub udziałów we własności — statku powietrznego — jest przeprowadzane jest na wniosek wierzyciela przez dostarczenie dokumentu właścicielowi, armatorowi lub kapitanowi. Kiedy, w związku z powyższym zajęcie odnosi się do statków powietrznych lub morskich:

1. forma zajęcia nie jest taka sama jak ta, ujęta w Kodeksie Postępowania Cywilnego: komornik sądowy nie organizuje przeszukania ani identyfikacji statku powietrznego lub morskiego zgodnie z artykułem 513 Kodeksu Postępowania Cywilnego;

2. czynności egzekucyjne regulowane są wyłącznie przez działania o których mowa w Księdze czwartej, rozdział V Kodeksu żeglugi oraz rozdziale IV przepisów rozporządzenia wykonawczego tego Kodeksu, zatwierdzone Dekretem Prezydenckim 328 z dnia 15 lutego 1952.

3. komornik sądowy wykonuje jedynie odnośny nakaz zajęcia na właścicielu, armatorze lub kapitanie.

2. Właśiwość miejscowa.

Egzekucja należy do sądu, w którego okręgu znajduje się statek morski — artykuł 643 — lub powietrzny — artykuł 1055 —. Dlatego w tej sytuacji egzekucyjny sąd miejscowy działa z urzędu: w związku z tym różni się od sądu powszechnego, o którym mowa w artykule 18 Kodeksu Postępowania Cywilnego, a sprzeciw związany z niewłaściwością, ponieważ może zostać wniesiony przez sąd z urzędu, może zostać wniesiony na dowolnym etapie i w dowolnym momencie postępowania.

Artykuł 643 — Jurysdykcja

 1. Egzekucja zostaje wniesiona przed sąd właściwy lokalizacji, w której znajduje się statek bądź obiekt pływający...

 2. Sekwestracja sądowa oraz zajęcie zapobiegawcze statków lub obiektów pływających jest zatwierdzane decyzjami właściwych zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego.

Artykuł 1055. Jurysdykcja.

Egzekucja wnoszona jest przed sądem w okręgu, w którym znajdują się statki powietrzne.

Sekwestracja sądowa oraz zajęcie zapobiegawcze uzyskuje moc prawną poprzez decyzję sądu właściwego, zgodnie z Kodeksem Postępowania Cywilnego.

Sąd Kasacyjny, Wydział 3, Decyzja 8247 z dnia24/05/2003. Ponieważ dla potrzeb egzekucji sądem właściwym miejscowo jest sąd, w którego okręgu znajdują się elementy majątku, komornik sądowy zatrudniony przez kancelarię sądową właściwą dla danej czynności egzekucyjnej, ma kontrolę nad zajęciem (w tym przypadku dzięki poprzedniej regulacji prawnej dot. właściwości, wydział cywilny określił już właściwą kancelarię sądową zajmującą się wprowadzeniem w życie zajęcia statku).

Podobne postanowienia dotyczą także statków powietrznych.

3. Nakaz egzekucji.

Egzekucja dotycząca statków — statków powietrznych lub obiektów pływających, części statków — udziałów we własności — oraz ich praw przynależnych regulowana jest wyłącznie przez postanowienia specjalne Kodeksu żeglugi, a także przez odnośne przepisy egzekucyjne z takim skutkiem, że ponieważ wierzyciel określony wyrokiem nie może wybrać zwykłej procedury, o której mowa w artykule 480 i kolejnych Kodeksu Postępowania Cywilnego, termin skuteczności nakazu egzekucji umożliwiającego zajęcie jednostki pływającej bądź statków powietrznych wynosi obowiązkowe trzydzieści dni.

Jeśli chodzi o termin, z którego należy się wywiązać, artykuł 647 Kodeksu żeglugi wyznacza bardzo wąskie ramy czasowe: DWADZIEśCIA CZTERY GODZINY.

Dlatego też:

24 godziny > Termin, który musi zostać dotrzymany przez dłużnika

30 dni > Termin dotyczący skuteczności nakazu egzekucji

Artykuł 647 — Nakaz egzekucji

 Nakaz egzekucji jest regulowany warunkami ujętymi w Kodeksie Postępowania Cywilnego, jednak termin, którego należy przestrzegać został ograniczony do dwudziestu czterech godzin.

STATEK. Artykuł 648 — Dostarczenie nakazu egzekucji

 1. Nakaz egzekucji po złożeniu wniosku przez wierzyciela musi zostać doręczony dłużnikowi.

 2. Nakaz egzekucji staje się nieskuteczny po upłynięciu trzydziestu dni , podczas których zajęcie się nie odbyło.

STATKI POWIETRZNE. Artykuł 1059. Tworzenie oraz dostarczanie nakazu egzekucji.

Nakaz egzekucji zostaje sporządzony oraz doręczony zgodnie z artykułami 647, 648, paragraf pierwszy; staje się on nieskuteczny po trzydziestu dniach, podczas których egzekucja nie miała miejsca.

4. Licytacja

Na mocy artykułów 653 (statek) i 1065 (statki powietrzne) wierzyciel zajmujący się egzekucją, nie wcześniej niż trzydzieści dni, lecz nie później niż dziewięćdziesiąt dni po zajęciu, może wystąpić o sprzedaż statku lub statków powietrznych, składając wniosek przed sędzią egzekucyjnym.

Wniosek musi zostać doręczony dłużnikowi, wierzycielom hipotecznym oraz wierzycielom mającym udział w roszczeniu zgodnie z artykułem 499 Kodeksu Postępowania Cywilnego wraz z zaproszeniem do wypowiedzi nt. warunków licytacji, a jeśli sprawa dotyczy zagranicznych statków powietrznych wniosek winien zostać doręczony do konsulatu kraju, z którego pochodzi statek powietrzny.

Egzekucja w postaci przekazania władztwa i oddania pod dozór

1. Przekazanie władztwa

Wierzyciel posiadający tytuł egzekucyjny w formie prawomocnej musi doręczyć tytuł oraz nakaz przed wszczęciem procedury egzekucji.

Pierwszy paragraf Artykułu 608 Kodeksu Postępowania Cywilnego — Sposób przekazania władztwa — stanowi, że egzekucja rozpoczyna się w momencie doręczenia powiadomienia, w którym komornik powiadamia stronę z przynajmniej dziesięciodniowym wyprzedzeniem, że powstał obowiązek przekazania władztwa nad majątkiem, określając datę i czas wszczęcia czynności.

Egzekucję przekazania władztwa wykonuje komornik, choć zastrzeżona jest możliwość interwencji sędziego, jeśli w toku egzekucji pojawią się trudności, których rozwiązanie wymagać będzie odroczenia. W takim wypadku, artykuł 610 Kodeksu Postępowania Cywilnego stanowi, że każda ze stron może odwołać się do sędziego egzekucyjnego, by ten, działając w ramach swoich uprawnień, zastosował wymagane środki tymczasowe.

W wyznaczonym dniu i porze komornik zaopatrzony w tytuł egzekucyjny, nakaz oraz wcześniejsze powiadomienie, udaje się do lokalizacji, w której ma nastąpić przekazanie władztwa nad majątkiem, w celu przeprowadzenia egzekucji.

Należy podkreślić, że zgodnie z Kodeksem Postępowania Cywilnego, artykuły 608 i 513, uprawnienia i obowiązki komornika obejmują otwieranie drzwi, magazynów i pojemników, stosowanie środków przymusu bezpośredniego wobec stawiającego opór dłużnika bądź stron trzecich, a także usunięcie osób, które utrudniają egzekucję.

Jeśli komornik zastanie na miejscu osobę podlegającą egzekucji lub inną osobę, pierwsze formalne żądanie będzie dotyczyć przekazania kluczy, a następnie, zależnie od okoliczności,

• a. przeniesienia w inne miejsce wszystkich ruchomości niepodlegających egzekucji;
• b. niepozostawiania cennych przedmiotów, pieniędzy i innych rzeczy wartościowych w obrębie lokalizacji egzekucji — w wypadku gdy dłużnik zadeklaruje, że nie ma innych dostępnych lokalizacji, gdzie można przenieść ruchomości.

Jeśli osoba podlegająca egzekucji nie stawi oporu i dobrowolnie przekaże klucze, komornik przejmuje władztwo; w wypadku napotkanego oporu wzywa policję.

Jeśli nikt nie jest obecny w lokalizacji w imieniu osoby podlegającej egzekucji, a komornik zastanie zamknięte drzwi, jest uprawniony do wejścia z użyciem siły, przy czym nie jest warunkiem koniecznym, by był przy tym obecny wnioskodawca, w imieniu którego dokonuje się przejęcie majątku dłużnika, któremu prawidłowo doręczono powiadomienie o przejęciu władztwa.

Po pokonaniu trudności związanych z pierwszą fazą egzekucji, komornik przekazuje władztwo nieruchomości wnioskodawcy bądź osobie przezeń wyznaczonej.

Artykuł 609 Kodeksu Postępowania Cywilnego stanowi, że jeśli na terenie nieruchomości znajdują się ruchomości należące do osoby zobowiązanej do przekazania władztwa nad nimi, i które nie muszą być oddane fizycznie pod dozór wnioskodawcy — na przykład nieumeblowane mieszkanie — komornik może, chyba że dłużnik niezwłocznie je usunie, zorganizować miejscowy nadzór, pełniony również przez wnioskodawcę, o ile wyrazi zgodę, lub ich przeniesienie do innej lokalizacji.

Może wystąpić sytuacja, w której będą przedmioty podlegające zajęciu lub konfiskacie wśród przedmiotów do usunięcia bądź ujętych w spisie inwentarzowym. W takim wypadku komornik bezzwłocznie przekazuje wierzycielowi, na którego wniosek przeprowadzono zajęcie lub konfiskatę, powiadomienie o przekazaniu władztwa, oraz w razie potrzeby informuje sędziego o ustanowieniu zarządcy.

2. Oddania pod dozór

Artykuł 2930 Kodeksu Cywilnego stanowi, że jeśli nie zostanie spełniony obowiązek oddania pod dozór ruchomości lub nieruchomości, wnoszący roszczenie może otrzymać dozór z mocą egzekucji, zgodnie z zapisami Kodeksu Postępowania Cywilnego. W takim wypadku egzekucja ma miejsce zgodnie z przepisami zawartymi w artykule 605 i następnych Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Tytuł egzekucyjny. Egzekucja oddania pod dozór może mieć miejsce wyłącznie na mocy tytułów egzekucyjnych wymienionych w punktach 1) i 3) drugiego paragrafu, artykułu 474 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

• wyroki, decyzje i inne dokumenty, które mają zgodnie z prawem moc wykonawczą, takie jak nakazy, orzeczenia oraz sądowe wyroki o ugodzie.
• dokumenty, o których powziął wiedzę notariusz bądź inny funkcjonariusz publiczny, gdy z mocy prawa ma do tego uprawnienia.

Nakaz egzekucji. Poza informacjami omówionymi w artykule 480, nakaz egzekucji w celu oddania pod dozór ruchomości musi zawierać skrócony opis elementów majątku.

Jeśli tytuł egzekucyjny zawiera warunki dot. ograniczeń czasowych oddania pod dozór, nakaz musi zawierać wzmiankę o takich ograniczeniach.

Po upływie terminu określonego nakazem egzekucji, procedura oddania pod dozór ruchomości — egzekucja w szczególnej formie — zostaje zakończona w następujących etapach:

• a. Komornik dysponujący tytułem egzekucyjnym i nakazem egzekucji udaje się do lokalizacji, gdzie znajdują się przedmioty;
• b. Poszukuje przedmiotów do oddania w dozór — które należy zidentyfikować tak, by uniemożliwić ich pomylenie z podobnymi przedmiotami. Warto przypomnieć, że przedmioty do oddania w dozór muszą bezwzględnie być opisane w tytule egzekucyjnym i/lub nakazie egzekucji, a wszystkie zapisy lub dokumenty załączone do tytułu tracą ważność nawet, gdy zostały podpisane przez dłużnika.
• c. Oddanie przedmiotów pod dozór wnioskodawcy — lub osobie przezeń wyznaczonej — która je przejmuje i transportuje do innej lokalizacji. Oczywiście, ponieważ nie jest to przypadek przejęcia, strona otrzymująca przedmioty nie musi deklarować, dokąd przetransportuje przedmioty, ponieważ stanowią one wyłącznie własność wnioskodawcy.

Na mocy nadanych mu uprawnień — artykuł 513 Kodeksu Postępowania Cywilnego — komornik może poszukiwać przedmiotów w miejscu innym niż wskazane w dokumentach, łącznie z innymi miejscami należącymi do osoby zobowiązanej do oddania ich w dozór.

Jeśli przedmiot jest w posiadaniu osoby trzeciej — nieobjętej egzekucją — która przedmiotu nie udostępni i nie odda w dozór, potrzebne jest specjalne upoważnienie ze strony prezesa sądu lub osoby przezeń upoważnionej, chyba że tytuł egzekucyjny zawiera upoważnienie egzekucji bez względu na lokalizację przedmiotu.

Przy konieczności otwarcia drzwi, magazynów i pojemników, przezwyciężenia oporu stawianego przez dłużnika i osoby trzecie, lub usunięcia osób utrudniających egzekucję, komornik postępuje zgodnie z okolicznościami, w razie potrzeby wzywając na pomoc policję.

Artykuł 607 stanowi, że jeśli przedmioty podlegające oddaniu w dozór zostały zajęte, oddanie w dozór nie może nastąpić, a wnioskodawca musi potwierdzić swoje prawa poprzez sprzeciw strony trzeciej, na mocy artykułu 619 i kolejnych.

Wywłaszczenie z majątku niepodzielnego

1. Wprowadzenie

Własność dłużnika nie zawsze składa się z majątku, który należy wyłącznie do niego, ponieważ może tutaj wchodzić w grę majątek z tytułem współwłasności z innymi osobami, których egzekucja nie dotyczy, jak na przykład majątek dziedziczony wraz z innymi spadkobiercami (współwłasność ze spadkobiercami) lub w ramach majątku współdzielonego z małżonkiem.

W tych przypadkach, gdy majątek jest we wspólnym posiadaniu więcej niż jednej osoby, majątek określany jest mianem „majątku niepodzielnego”.

Współwłasność może dotyczyć zarówno prawa do własności oraz jakiegokolwiek innego prawa rzeczywistego.

Egzekucja nałożona na majątek niepodzielny regulowana jest przez Kodeks Postępowania Cywilnego, artykuły 599, 600 i 601 i zawarte łącznie w artykułach 180 i 181 przepisów wykonawczych.

Paragraf pierwszy artykułu 599 Kodeksu Postępowania Cywilnego stanowi, że: „Wspólność majątkowa może zostać zajęta nawet jeśli nie wszyscy współwłaściciele są zadłużeni wobec wierzyciela.”

Oznacza to, że gdy przedmiotem zajęcia jest współwłasność, to proces pośrednio angażuje osoby, które nie posiadają zobowiązania. Dlatego też po przeprowadzeniu zajęcia wierzyciel z wyroku sądowego — zgodnie z paragrafem 2 artykułu 599 Kodeksu Postępowania Cywilnego i 180 przepisów wykonawczych Kodeksu Postępowania Cywilnego — wymagane jest doręczenie powiadomienia o zajęciu do innych współwłaścicieli.

Doręczenie współwłaścicielom, którzy nie są dłużnikami powiadomienia o zajęciu majątku wspólnego ma dwa cele:

• 1. zakazanie rozdzielenia majątku wspólnego bez nakazu sędziego;
• 2. umożliwienia wysłuchania wszystkich zainteresowanych stron, jak przewidziano w artykule 600 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Majątek wspólny może obejmować zarówno ruchomości, jak i nieruchomości, jednak roszczenia mogą również mieć następujący wymóg: na przykład bieżące rachunki z dodatnim bilansem znajdujące się w posiadaniu więcej niż jednej osoby, gdzie osoby te także mają prawo do oddzielnego przeprowadzania transakcji. W tym przypadku posiadacze rachunku są uważani za (zgodnie z artykułem 1854 Kodeksu Cywilnego) współwierzycieli salda dodatniego.

Istnieją trzy sposoby, aby wyegzekwować zajęcie nałożone na majątek wspólny:

• 1. podział udziału;
• 2. podział majątku;
• 3. sprzedaż akcji niepodzielnych;

2. Wydzielenie udziału dłużnika w naturze

Sędzia egzekucyjny na wniosek wierzyciela zajmującego się egzekucją lub współwłaścicieli, który wysłuchał wszystkich zainteresowanych stron, jeśli to możliwe, zarządza wzajemny podział udziałów należnych dłużnikowi.

3. Podział majątku wspólnego

Jeśli wzajemny podział nie jest wymagany bądź nie jest możliwy, sędzia nakazuje przeprowadzenie podziału zgodnie z Kodeksem Cywilnym, chyba że przypuszcza, iż akcje niepodzielne zostaną sprzedane za cenę równą lub wyższą niż ich określona wartość, zgodnie z artykułem 568 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

W takim przypadku egzekucja jest zawieszana, zgodnie z artykułem 600 Kodeksu Postępowania Cywilnego, do osiągnięcia porozumienia pomiędzy stronami lub wydania orzeczenia, które ostatecznie określi udział dłużnika w majątku, który pierwotnie był wspólny.

Podział posiadanego wspólnie majątku jest wykonalny, gdy możliwe jest wyraźne określenie akcji, które mogą być wykorzystane niezależnie i bez ograniczeń, podczas gdy ma miejsce niedogodna podzielność oraz gdy nie jest możliwe utworzenie wielu jednorodnych akcji, które są takie same jak te należące do współwłaścicieli (Sąd Kasacyjny, Część II, 3 maja 1996, nr 4111).

Z ekonomicznego i praktycznego punktu widzenia podział musi pozwalać na utrzymanie ogólnej sprawności nawet w proporcjonalnie mniejszym stopniu, mając na uwadze zwykłe przeznaczenie oraz wykorzystanie majątku (Sąd Kasacyjny, Wydział II, 7 luty 2002, nr 1738); oznacza to, że majątek może zostać podzielony na wiele oddzielnych części, z których każda może być niezależnie wykorzystana przez każdego udziałowca zgodnie z zachowaniem zwykłego i normalnego funkcjonowania całości (Sąd Kasacyjny, Wydział II, 23 październik 2001, nr 12998; Sąd Kasacyjny, Wydział II, 24 listopad 1998, nr 11891).

4. Licytacja akcji niepodzielnych

Jeśli majątek wspólny nie może zostać podzielony, sędzia egzekucyjny może wydać nakaz zlicytowania akcji niepodzielnych należących do dłużnika, w stosunku do którego podejmowane są czynności egzekucyjne.

Licytacja niepodzielnych akcji oznacza częściową zmianę subiektywnej struktury współwłasności, ponieważ — w przeciwieństwie do podziału w naturze — nie powoduje żadnego obniżenia wartości łącznego majątku wspólnego, ani też nie wiąże się z żadnymi ograniczeniami praw pozostałych współwłaścicieli, ponieważ stosunek współwłasności nie zostaje rozwiązany.

Artykuł 600. Wezwanie do stawienia się współwłaścicieli

Sędzia egzekucyjny na wniosek wierzyciela dokonującego zajęcia lub współwłaścicieli, oraz po wysłuchaniu wszystkich zainteresowanych stron, jeśli to możliwe zarządza wydzielenie udziału w naturze należnego dłużnikowi.

Jeśli wzajemny podział nie jest wymagany bądź nie jest możliwy, sędzia nakazuje przeprowadzenie podziału zgodnie z Kodeksem Cywilnym, chyba że przypuszcza, iż akcje niepodzielne zostaną sprzedane za cenę równą lub wyższą niż ich określona wartość, zgodnie z artykułem 568.

Artykuł 180. Powiadomienie o egzekucji przekazywane współwłaścicielom zajętego majątku.

Powiadomienie przekazywane współwłaścicielom niepodzielnego majątku w przypadku przewidzianym artykułem 599, paragraf 2 Kodeksu musi określać wierzyciela dokonującego zajęcia, zajęty majątek, datę nakazu zajęcia, i zawierać jego odpis. Powiadomienie jest podpisywane przez wierzyciela dokonującego zajęcia.

W tym powiadomieniu bądź innym, oddzielnym zainteresowane strony muszą zostać poproszone o stawienie się przed sędzią egzekucyjnym, w celu podjęcia kroków o których mowa w artykule 600 Kodeksu.

Sędzia egzekucyjny

Sędzia egzekucyjny — wyznaczony przez Prezesa Sądu — w postępowaniu egzekucyjnym:

• a. ma obowiązek sprawdzić, czy przymusowe wywłaszczenie przeprowadzane jest zgodnie z zasadami ścisłej prawomocności i jako organ sądowy zapewnia, iż przestrzegane są podstawowe wolności konstytucyjne;
• b. nie może zostać zastąpiony przez innego sędziego z wyjątkiem przypadków, w których zachodzi sytuacja całkowicie uniemożliwiająca sprawowanie swojego urzędu lub w przypadku istnienia surowych wymogów dotyczących standardów służbowych.

Sędzia wydaje swoje orzeczenia w procedurach egzekucyjnych w postaci decyzji jednostronnej, a także zwołuje strony (oraz wszystkie inne zainteresowane osoby poza dłużnikiem lub wierzycielem) w celu uzyskania dalszych informacji, na których podstawie dokonuje oceny i wydaje nakaz sądowy.

Wnioski oraz pozwy złożone przed sędzią egzekucyjnym będą składane ustnie w momencie rozprawy oraz w innych przypadkach na pisemny wniosek składany w kancelarii sądowej, chyba że prawo stanowi inaczej.

Dla egzekucji nałożonej na ruchomości bądź nieruchomości sprawa toczy się przed sędzią właściwym dla danej lokalizacji, w której znajduje się majątek. Jeśli nie wszystkie nieruchomości podlegające egzekucji znajdują się w rejonie jednego sądu, zastosowanie ma artykuł 21 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Procedura przymusowego wywłaszczenia z roszczeń dłużnika toczy się przed sędzią właściwym dla miejsca zamieszkania dłużnika będącego osobą trzecią.

W przypadku egzekucji zobowiązań do działania i zaniechania działania, sprawa przekazywana jest sędziemu właściwemu miejscowo dla lokalizacji, w której to zobowiązanie ma być wypełnione.