In het kader van de uitvoering van beslissingen, genomen door de Belgische hoven en rechtbanken, speelt de gerechtsdeurwaarder een determinerende rol.

Op burgerlijk en handelsrechtelijk vlak beschikt de gerechtsdeurwaarder over een monopolistische positie inzake de betekening van akten en de gedwongen uitvoering.

Men kan de gerechtsdeurwaarder dan ook als de incarnatie van de uitvoering beschouwen.

Bij enige “zwarigheden” omtrent de uitvoeringsprocedure kan de debiteur zich steeds wenden tot de beslagrechter, die zich zal uitspreken over de regelmatigheid van de procedure.

De bevoegdheden van de gerechtsdeurwaarder kunnen worden doorgetrokken naar het burgerlijk luik in strafzaken.^[1]

De gerechtsdeurwaarder

1. OPENBAAR AMBTENAAR EN ZELFSTANDIGE

De gerechtsdeurwaarder is een openbare en ministeriële ambtenaar die zijn functie uitoefent onder het statuut van een vrij beroep.

Het is eigen aan beoefenaars van vrije beroepen dat zij optreden in alle onafhankelijkheid en onpartijdigheid,en dat ze hiertoe onderworpen zijn aan een deontologische code. Dit is niet anders voor de gerechtsdeurwaarders, die te dien einde onderworpen zijn aan een specifiek tuchtrechtelijk regime.

De gerechtsdeurwaarder heeft in feite een dubbele professionele identiteit: als ambtenaar en als zelfstandige.

De zelfstandige activiteit bestaat uit de beoefening van het vrije beroep van gerechtsdeurwaarder.

De gerechtsdeurwaarder is bekleed met een openbaar ambt. De wetgever heeft voor hem enkele exclusieve bevoegdheden voorzien, zoals het betekenen van akten. Aangezien hij voor verscheidene taken een monopolistische positie bekleedt, mag hij zijn ambt niet weigeren aan de rechtzoekende die hem daartoe verzoekt.

De gerechtsdeurwaarder vervult een bijzondere rol en is actief op het kruispunt tussen de rechterlijke en de uitvoerende macht. Als beoefenaar van een vrij beroep handelt de gerechtsdeurwaarder op een onafhankelijke en onpartijdige wijze. Daarbij stelt hij zijn professionele kennis ten dienste van eenieder. Zijn kennis en ervaring puurt de gerechtsdeurwaarder onder andere uit een gedegen academische en praktische opleiding (het bekomen van een diploma van Licentiaat of Master in de rechten gevolgd door een praktische stage van twee jaar bekrachtigd door een homologatie-examen).

Conform artikel 516 Gerechtelijk Wetboek betekent hij dagvaardingen, vonnissen en arresten, zodat hij als een vertegenwoordiger van de rechterlijke macht kan beschouwd worden. Anderzijds draagt hij ook zorg voor de materiële tenuitvoerleggingen van rechterlijke beslissingen, dat hem een belangrijke component maakt voor de uitvoerende macht.

2. DE BEVOEGDHEDEN VAN DE GERECHTSDEURWAARDER

Openbaar ambtenaar

Bevoegdheden

De gerechtsdeurwaarders hebben een monopoliebevoegdheid voor het opstellen en betekenen van alle exploten in het gerechtelijk arrondissement waartoe zij behoren.

Tevens staan zij in voor de tenuitvoerlegging van alle gerechtelijke beslissingen, akten of titels in uitvoerbare vorm.

In het kader van het openbaar ambt van de gerechtsdeurwaarder zijn er enkele belangrijke principes te eerbiedigen.

• Zoals de bovenstaande vermelding « in het gerechtelijk arrondissement » al doet vermoeden, geldt er een territoriale begrenzing van zijn ambtsgebied tot het rechtsgebied van de rechtbank van eerste aanleg van de verblijfplaats van de gerechtsdeurwaarder. Indien in het kader van een dossier een akte moet betekend worden aan een debiteur die resideert in een ander gerechtelijk arrondissement, is de gerechtsdeurwaarder genoodzaakt beroep te doen op een territoriaal bevoegde confrater.
• Ingevolge het feit dat aan de gerechtsdeurwaarder een monopoliepositie werd toebedeeld voor zijn ambtsverrichtingen, is hij verplicht zijn ambt te verlenen, telkens hij erom wordt verzocht en voor ieder die erom verzoekt, behalve wanneer hij moet optreden voor bloedverwanten en aanverwanten in rechte lijn of in de zijlijn tot de vierde graad (artikel 517 Ger.W.).

Conform artikel 1386 Ger.W. kunnen vonnissen en akten worden ten uitvoer gelegd op overlegging van de uitspraak of van de minuut, voorzien van het formulier van tenuitvoerlegging. Het recht op tenuitvoerlegging van een uitvoerbare titel verjaart na tien jaar.

De gerechtsdeurwaarder kan overgaan tot het uitvoeren van nationale en buitenlandse uitvoerbaar verklaarde notariële akten, buitenlandse rechterlijke beslissingen waarvoor exequatur werd verleend, arbitrale beslissingen, vonnissen, arresten, beschikkingen en fiscale dwangbevelen.

De betekening van exploten

De gerechtsdeurwaarder is dus de enige openbare ambtenaar die exploten kan betekenen op Belgisch grondgebied.

Voorbeelden:

• De gerechtsdeurwaarder kan iemand dagvaarden. Dit is de officiële oproeping van een persoon om voor de rechter te verschijnen.
• De gerechtsdeurwaarder kan iemand officieel in kennis stellen van een beslissing of een uitspraak van de rechter, zoals een vonnis of een arrest. Hij bezorgt er een afschrift van.

Onder betekening dient te worden verstaan de afgifte van een afschrift van de akte bij gerechtsdeurwaardersexploot (artikel 32 Ger.W.). Een uitvoerbare titel dient steeds betekend te worden vooraleer een daar van tenuitvoerlegging kan worden gesteld.

De betekening vindt « trapsgewijs » volgens verschillende procédé’s plaats.

In principe tracht de gerechtsdeurwaarder steeds aan de persoon te betekenen, waarbij het afschrift van de akte aan de geadresseerde zelf ter hand wordt gesteld (art. 33 Ger.W.). Dit kan gebeuren op iedere plaats waar de gerechtsdeurwaarder hem aantreft.

De betekeningen mogen altijd aan de persoon worden gedaan, als ze in België worden aangetroffen.

Indien de betekening niet aan de persoon kan worden gedaan, geschiedt zij aan de woonplaats of, bij gebreke van een woonplaats, aan de verblijfplaats van de geadresseerde en, voor een rechtspersoon, aan de maatschappelijke of de administratieve zetel (art. 35 Ger.W.).

Indien er ook niet aan de woon- of verblijfplaats kan betekend worden, zal de gerechtsdeurwaarder betekenen door het achterlaten van een afschrift van het exploot onder gesloten omslag aan de woonplaats of bij gebreke daarvan, de verblijfplaats. De gerechtsdeurwaarder vermeldt op het origineel van het exploot en op het betekend afschrift , de datum, het uur en de plaats waarop dit afschrift werd achtergelaten. Uiterlijk op de eerstvolgende werkdag richt de gerechtsdeurwaarder een aangetekende brief aan de betekende met enkele verplichte vermeldingen (art. 38 Ger.W.).

Indien de debiteur geen (gekozen) woon-of verblijfplaats heeft in België, is artikel 40 Ger.W. van toepassing. Voor de buitenlandse betekening zal de gerechtsdeurwaarder een aangetekende brief of een gewone brief sturen aan het gekende adres in het buitenland. De afgifte van het stuk aan de post geldt als betekening.

Indien de gerechtsdeurwaarder geen kennis heeft van een gekend adres in België en in het buitenland, zal de betekening geschieden aan procureur des Konings.

In geval van een betekening in Europa, moet de Belgische gerechtsdeurwaarder, trouwens, de Europese Verordening nr. 1393/2007 inzake de betekening en de kennisgeving in de lidstaten van gerechtelijke en buitengerechtelijke stukken in burgerlijke of in handelszaken toepassen.

De gedwongen tenuitvoerlegging

De gerechtsdeurwaarder kan zich voor de gedwongen tenuitvoerlegging van uitvoerbare titels steunen op het Gerechtelijk Wetboek, dat verschillende uitvoeringsmaatregelen voorziet.

• Een veroordeling tot een geldsom

Op basis van een uitvoerbare titel kan hij een bevel tot betalen betekenen, wat algemeen wordt aanzien als de eerste daad van tenuitvoerlegging.

Vervolgens kan hij zowel een bewarend als uitvoerend beslag leggen, en dit op roerende en/of onroerende goederen.

Bij een bewarend beslag moet wat door de gerechtsdeurwaarder werd opgeschreven in zijn beslagexploot (roerende of onroerende goederen) worden BEWAARD. Een dergelijk beslag blijft drie jaar geldig. Alleen bij een uitvoerend beslag en als er niet volledig wordt voldaan, mag de gerechtsdeurwaarder de opgeschreven goederen ophalen (alleen in het geval van roerend beslag – In dit kader, kan de gerechtsdeurwaarder zich laten bijstaan door een slotenmaker en de politiemachten die hem de ‘sterke arm’ verlenen, opdat de gerechtsdeurwaarder zijn taak naar behoren kan uitoefenen) en OPENBAAR VERKOPEN. De opbrengst van deze verkoop zal hij nadien volgens de toepasselijke wettelijke bepalingen verdelen onder de schuldeisers.

Ook een beslag onder derden is mogelijk. Hierbij wordt iemand die de schuldenaar iets moet betalen of geven, verplicht om het deel dat niet door de wet wordt beschermd, aan de gerechtsdeurwaarder te geven. Ook deze opbrengst zal volgens de wettelijke regels worden verdeeld onder de schuldeisers.

Voorbeeld:

Op vraag van een schuldeiser kan de gerechtsdeurwaarder zich tot de werkgever van een schuldenaar richten en het deel van zijn loon dat niet wettelijk beschermd is, in beslag nemen. De werkgever is dan verplicht om dit niet-beschermde deel van het loon rechtstreeks aan de gerechtsdeurwaarder te geven.

In overleg met de opdrachtgever moet de gerechtdeurwaarder erop toezien dat de meest aangewezen procedure gebruikt wordt. Hierbij houdt de gerechtsdeurwaarder rekening met de omvang en de samenstelling van het vermogen van de veroordeelde persoon.

Ondanks de beslagprocedure zal de gerechtsdeurwaarder al het mogelijke doen om toch nog tot een minnelijke schikking te komen (afbetalingsplan, termijnen). Pas wanneer dit op niets uitloopt, zal hij de procedure op definitieve wijze moeten afhandelen. Dit kan leiden tot de verkoop van een onroerend goed (door tussenkomst van de notaris) of van roerende goederen.

• Een veroordeling om iets te doen of te laten

Een veroordeling in natura is in het kader van de gedwongen uitvoering vaak niet evident, maar het is mogelijk.

De gerechtsdeurwaarder kan er zo bijvoorbeeld op toezien dat bepaalde werken worden uitgevoerd.

De belangrijkste maatregel die hij kan treffen, betreft echter de uitzetting van de huurder wegens achterstallige huurgelden. Het Gerechtelijk Wetboek bepaalt de procedure.

Openbare verkoping

Indien een openbare verkoping van roerende goederen wordt georganiseerd, dient er een gerechtsdeurwaarder te worden ingeschakeld.

Hij zal toezien op het correcte verloop van de verkoping en de toewijzing.

Het proces-verbaal van verkoop heeft authentieke bewijswaarde.

Tarief

Zoals gezegd is de gerechtsdeurwaarder voor de uitoefening van zijn wettelijke bevoegdheden gebonden aan zijn wettelijk tarief.

Dit tarief werd vastgelegd bij het Koninklijk Besluit van 30 november 1976 tot vaststelling van het tarief voor akten van gerechtsdeurwaarder in burgerlijke en handelszaken en van sommige toelagen (B.S. 8 februari 1977). De tarieven worden jaarlijks geïndexeerd.

Het tarief van de gerechtsdeurwaarder omvat o.a. vacatierechten, vaste rechten, kosten, evenredige rechten,… Het betreft bijgevolg enerzijds de rechten die hij kan aanrekenen voor het geleverde werk als de terugbetaling van gemaakte kosten (vb. verplaatsingsvergoeding).

In de praktijk zal de gerechtsdeurwaarder steeds een provisie vragen van zijn opdrachtgever, teneinde te kunnen anticiperen op enkele te maken kosten (artikel 4, 4° KB).

Conform artikel 1024 Ger.W. komen deze kosten van tenuitvoerlegging steeds ten laste van de partij tegen wie de tenuitvoerlegging wordt gevorderd en aldus zal de gerechtsdeurwaarder steeds het nodige doen om ze te recupereren voor de schuldeiser.

De gerechtsdeurwaarder heeft de deontologische verplichting de schuldenaar te informeren over zijn kostenstaten en de wettelijke verplichting om een gedetailleerde afrekening te bezorgen.

Als vrije beroepsbeoefenaar

De gerechtsdeurwaarder kan ook optreden in zijn hoedanigheid van zelfstandige.

Voor dergelijke taken komt hij in vrije concurrentie met andere (juridische) beroepen, aangezien hij niet gebonden is aan zijn wettelijk tarief.

Een vaststelling

Conform artikel 516 is de gerechtsdeurwaarder bevoegd om materiële vaststellingen te doen, zonder evenwel advies uit te brengen in verband met de juridische of feitelijke gevolgen die uit deze vaststellingen kunnen voortvloeien.

Hierbij beschrijft hij een bestaande en soms maar tijdelijke situatie. Hij kan dus alleen vaststellen wat hij zintuiglijk kan waarnemen. Hij komt niet tussen als deskundige en kan dus geen advies of oordeel geven. Hij moet streven naar complete objectiviteit en mag zich nooit lenen tot enige vorm van onderzoek.

De beschrijving die de gerechtsdeurwaarder maakt, kan gebruikt worden als bewijs in een bestaande of toekomstige procedure; als bewijs voor de verzekering; als bewijs voor later omdat dringende uit te voeren maatregelen tot gevolg zullen hebben dat de bestaande situatie nadien niet meer waarneembaar zal zijn.

Voorbeelden:

• U kunt een gerechtsdeurwaarder vragen een plaatsbeschrijving van een appartement te maken.
• U kunt een gerechtsdeurwaarder vragen een vaststelling van de vordering van bouwwerken te maken.
• U kunt een gerechtsdeurwaarder vragen de schade vast te stellen als gevolg van al of niet uitgevoerde werken of als gevolg van weersomstandigheden.

Ook de rechter kan de gerechtsdeurwaarder vragen om een proces-verbaal van vaststelling te maken.

Voorbeeld:

de gerechtsdeurwaarder kan op aanduiding van een rechter feiten vaststellen die kunnen wijzen op overspel en hiervan een proces-verbaal maken.

De bevoegdheid tot het doen van vaststellingen mag dan wel wettelijk voorzien zijn, is de gerechtsdeurwaarder niet verplicht om zijn ambt te verlenen.

In de praktijk zal de gerechtsdeurwaarder dan ook steeds onderhandelen over het bedrag.

De gerechtsdeurwaarder wordt ook vaak gevraagd op te treden in het kader van wedstrijden of loterijen, zo bijvoorbeeld voor het vaststellen van een recordpoging. Ook hier kan hij enkel een materiële vaststelling doen.

In dit kader kan hij ook wedstrijdreglementen opstellen en controleren en erop toezien dat er geen onregelmatigheden plaatsvinden.

Voorlopig bewind

Overeenkomstig artikel 488bis B.W. kan een meerderjarige die wegens zijn gezondheidstoestand niet langer in staat is zijn vermogen te beheren en hiertoe bescherming nodig heeft, onder voorlopig bewind geplaatst worden.

De vrederechter zal een persoon aanduiden die tijdelijk het patrimoniaal beheer van de beschermde op zich zal nemen.

Dit hoeft geen professioneel te zijn, maar de praktijk wijst uit dat het voorlopig bewind talrijke en moeilijke taken met zich brengt, zodat de keuze voor een professionele bewindvoerder meer voor de hand ligt.

Hoewel er doorgaans advocaten worden belast met voorlopig bewind, kan de gerechtsdeurwaarder ook in dit kader optreden.

Schuldbemiddelaar

De gerechtsdeurwaarder kan ook aangesteld worden als schuldbemiddelaar.

Indien een persoon door de rechter wordt toegelaten tot de procedure van collectieve schuldenregeling, worden alle uitvoeringsprocedures opgeschort en alle schuldeisers aangeschreven.

De schuldbemiddelaar zal vervolgens een plan opstellen om de schulden te kunnen voldoen en tegelijk de debiteur te doen beschikken over een geldsom om van te leven. Derwijze wordt aan de schuldenaar de kans geboden uit de schuldenberg te geraken. In sommige gevallen kunnen de schulden van de debiteur zelfs worden kwijtgescholden.

Er is in België een wettelijk tarief bepaald voor alle schuldbemiddelaars, dat jaarlijks geïndexeerd wordt.

Minnelijke invordering

Voor elke niet betaalde schuld kunt u beroep doen op een gerechtsdeurwaarder.

Hij zal dan proberen om de schuld te innen via een regeling in der minne. Hiervoor zal hij een aanmaning (een schriftelijke ingebrekestelling) sturen naar de schuldenaar waarin hij de schuldenaar uitnodigt om binnen een bepaalde termijn zijn schuld te betalen. Als de schuldenaar hier niet op ingaat, kan hij gedagvaard worden voor een rechter.

Voorbeeld:

u kunt een gerechtsdeurwaarder vragen om achterstallige huurgelden te innen.

Sekwester

Conform artikel 1956 van het Burgerlijk Wetboek betreft het sekwester de bewaargeving, door een of meer personen, van een zaak waarover geschil bestaat, in handen van een derde, die zich verbindt de zaak, nadat het geschil zal zijn uitgemaakt, terug te geven aan degene aan wie zij krachtens de beslissing zal toekomen.

Het sekwester kan conventioneel bedongen of gerechtelijk zijn.

In beide gevallen kan een gerechtsdeurwaarder worden aangesproken.

Solvabiliteitsonderzoek

Aangezien de gerechtsdeurwaarder middels zijn verschillende bevoegdheden toegang heeft tot velerlei gegevens en databanken, kan een schuldeiser zich tot hem richten om een solvabiliteitsonderzoek te laten verrichten jegens zijn schuldenaar.

In dit kader kan de gerechtsdeurwaarder nagaan of de schuldenaar in kwestie al bekend is met invorderingsdossiers en of hij goederen heeft waarop de schuldeiser verhaal kan doen.

Derwijze kan de schuldeiser een weloverwogen en kosteneconomische beslissing nemen om al dan niet verdere stappen te ondernemen.

3. DE AANSPRAKELIJKHEID VAN DE GERECHTSDEURWAARDER

Ongeacht zijn bijzonder statuut, is de gerechtsdeurwaarder onderworpen aan een geheel van professionele regels. Als hij deze regels overtreedt, kan hij gestraft worden.

Op tuchtrechtelijk vlak

Een gerechtsdeurwaarder is onderworpen aan een specifiek tuchtrechtelijk regime. Als u te maken hebt met een gerechtsdeurwaarder die de rechts- of gedragsregels niet naleeft, kunt u daarvoor een klacht indienen.

U moet dit doen bij de Syndicus-Voorzitter of de Verslaggever van de Raad van de Arrondissementskamer waartoe de betrokken gerechtsdeurwaarder behoort.

De Raad van de Arrondissementskamer zal dan de gegrondheid van uw klacht onderzoeken. Als ze niet gerechtvaardigd is, zal aan de gerechtsdeurwaarder geen enkele sanctie kunnen worden opgelegd. Maar als blijkt dat ze gewettigd is, kan er wel degelijk een sanctie worden uitgesproken.

De Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders van België is zelf geen tuchtorgaan. Wettelijk is het daarom onmogelijk dat de Nationale Kamer in een tuchtprocedure tegen een gerechtsdeurwaarder tussenkomt. De Nationale Kamer is dus ook geen rechtsorgaan dat een schadeclaim zou kunnen inwilligen.

Op burgerrechtelijk of strafrechtelijk vlak

Een gerechtsdeurwaarder kan ook burgerrechtelijk of strafrechtelijk aansprakelijk gesteld worden. Hij kan dus, onafhankelijk van een lopende tuchtprocedure, voor een Belgische rechtbank gebracht worden.

De gerechtsdeurwaarder is inderdaad persoonlijk aansprakelijk voor elke beroepsfouten die hij maakt, tenzij de schade het resultaat is van overmacht.

Hij handelt in regel als bezoldigde mandataris van de partij die hem heeft aangesteld. Hij is ten aanzien van deze partij contractueel aansprakelijk in geval van een beroepsfouten.

Hij kan ten aanzien van derden ook aansprakelijk zijn uit onrechtmatige daad of quasi-onrechtmatige daad.

De beslagrechter

Overeenkomstig artikel 1395 Ger.W. worden alle vorderingen betreffende bewarende beslagen en middelen van tenuitvoerlegging voor de beslagrechter ingesteld.

Vooreerst verleent hij de rechterlijke machtiging voor het leggen van bewarend beslag, dat door de schuldeiser bij eenzijdig verzoekschrift gevraagd wordt^[2]. Dit verzoekschrift moet ondertekend zijn door een advocaat. Na 8 dagen dient de beslagrechter zijn beschikking te verlenen.

Hij kan enkel uitspraak doen over de rechtmatigheid en regelmatigheid van de tenuitvoerlegging, ook al wordt hem een geschil voorgelegd dat hiermee verband houdt. Zijn bevoegdheid begint dan ook pas bij de tenuitvoerlegging –of wanneer deze nakende is-, en eindigt bij de voltooiing van het beslag.

De beslagrechter kan zich enkel beraden over de grond van de zaak in specifiek door de wet voorziene gevallen. Zo kan hij kennis nemen van revindicatiegeschillen, waarbij een derde partij voor de beslagrechter zijn eigendomsrechten op een beslagen goed kan laten gelden. Het zelfde geldt voor geschillen inzake rangregeling en evenredige verdeling.

Zijn bevoegdheid om zich uit te spreken over de beslagprocedure wordt enkel aangetast door een belissing van de bodemrechter over het beslag die uitvoerbaar bij voorraad werd verklaard. In dergelijk geval kan men zich enkel nog wenden tot de appelrechter.

De beslissingen van de beslagrechter zijn steeds uitvoerbaar bij voorraad. Hiermee wordt bedoeld dat zijn beschikkingen steeds voorlopig kunnen worden uitgevoerd, ondanks enig rechtsmiddel dat werd ingesteld.

 

Notes :

1. Hij staat echter niet in voor de tenuitvoerlegging van strafvonnissen dat voorbehouden is aan enkele strafrechtelijke instanties.

2. Op dit principe bestaan enkele specifieke uitzonderingen, zo bijvoorbeeld het voor de verhuurder die overgaat tot pandbeslag.